Magazyn62701

823

ŁOTWA

się warstwa narodowej łotewskiej inteligencji miejskiej i wiejskiej. Początkowo politycznie umiarkowany ruch narodowy łotewski szybko się radykalizuje, nabiera wyraźnie antyniemieckiego charakteru, szuka porozumienia z Rosją. W okresie rusyfikacji gubernji nadbałtyckich za Aleksandra III rząd rosyjski chętnie podsycał antagonizm niemiecko-łotewski. Wrzenie rewolucyjne w Rosji w 1905 r. znalazło silny oddźwięk na Ł. i skierowało się przeciwko dworom i zamkom baronów. Krwawe represje przywróciły odpowiedni spokój, ale jeszcze pogłębiły przepa ;ć dzielącą Niemców i Łoty-szów.

2. Łotwa niepodległa. Wybuch wojny światowej zastał naród łotewski całkowicie jednolity w orjentacji antyniemieckiej. Ochotnicze oddziały łotewskie wzięły udział w walkach nad Dźwiną 1915—I9^J9 ^r-> ⁿi^e mogły jednak przeszkodzić okupacji niemieckiej całego kraju. Zanim to nastąpiło rewdlucja rosyjska i rozkład dawnego impe-rjum carów otworzyło przed Łotyszami nowe możliwości. Na szeregu wieców i zjazdach odbywa się stopniowa ewolucja polityczna od hasła autonomji w obrębie demokratycznej Rosji do hasła niepodległości Ł. Niemiecka próba utworzenia państwa nadbałtyckiego w unji personalnej z Prusami (1918 r.) upadła z chwilą klęski Niemiec na zachodzie. Klęska ta umożliwiła Radzie Ludowej Łotewskiej proklamowanie w Rydze niepodległej republiki łotewskiej i utworzenie pierwszego rządu z K. Ulmanisem jako premjerem i Z. Mejerowiczem jako ministrem spraw zagranicznych. Ciężka walka z różnemi formacjami niemieckiemi, z bolszewikami rosyjskimi i własnymi wypełnia kilkanaście pierwszych miesięcy istnienia niepodległej Ł. Przez 5 miesięcy bolszewicy byli panami Rygi i całego prawie kraju. Rząd Ulmanisa zmuszony był do ucieczki na pokład dawnego transportowca rosyjskiego w porcie Libawskim, ale dzięki imponującej wytrwałości, przy wydatnej pomocy Anglji i Francji, a także Estonji kolejno przezwycięża wszystkie przeszkody i odzyskuje utracone terytorja. W początkach 1920 r. dzięki pomocy armji polskiej dowodzonej przez generała Rydza-Smigłego zostaje wyzwolona z okupacji bolszewickiej Letgalja i następuje zjednoczenie całego terytorjum narodowego łotewskiego. Dn. 11. VIII. 1920 r. zawiera Ł. w Rydze pokój z Rosją Sowiecką, a 26. 1. 1921 uzyskuje uznanie de iure przez mocarstwa zachodnie, Polskę i Finlandję.

Zwołana na 1. V. 1920 r. konstytuanta uchwaliła przedewszystkiem reformę rolną (16. IX. 1920 r.) likwidującą w sposób niezmiernie radykalny większą własność niemiecką, a w Letgalji polską. Następnie (15. II. 1922 r.) uchwalono konstytucję nadającą Ł. ustrój demokratyczno-parla-mentarny, z prezydentem na czele, wybieranym przez sejm na 6 lat, z sejmem jednoizbowym, ze zdecydowaną przewagą władzy prawodawczej nad wykonawczą. Konstytucja ta obowiązywała do 1934 r. Okres ten cechuje daleko idące rozbicie partyjne — 100 posłów do sejmu dzieliło się na 26 frakcji parlamentarnych, zmienność koalicji partyjnych, krótkotrwałość i słabość rządów, zależnych cząsto od poparcia drobnych grup mniejszości narodowych. Pomimo to Ł. dokonała w tym okresie wielkiego postępu we wszystkich dziedzinach życia państwowego, zatarła dawne różnice dzielnicowe, zrealizowała nowy ustrój rolny, podniosła produkcję i dobrobyt szerokich mas. Gorszące stosunki parlamentarne domagały się gwałtownie rewizji konstytucji i wzmocnienia rządu. Kiedy opór stronnictw lewicowych zdawał się uniemożliwiać legalną zmianę ustroju, przywódca stronnictwa chłopskiego, twórca pierwszego rządu K. Ulmanis oparty o armję z gen. Balodisem na czele dokonał bezkrwawego zamachu stanu (16. V. 1934) i wprowadził istniejący dotychczas ustrój dyktatorski, łącząc w swojej osobie, podobnie jak Hitler, ui ząd głowy państwa i szefa rządu.

Dyktatura Ulmanisa może się poszczycić pięknemi rezultatami gospodarczemi — Ł. nie ma bezrobocia. Usprawniona administracja, złagodzenie walki klasowej, zdecydowany nacjonalizm i ograniczenie uprawnień mniejszości narodowych —■ wszystko to zapewniło nowemu ustrojowi wielką popularność, zwłaszcza wśród ludności wiejskiej.

Polityka zagraniczna Ł. w ciągu całego dwudziestolecia rozwijała zasady ustalone przez Z. Mejerowicza. Utrzymując poprawne stosunki z potężnymi sąsiadami Niemca-