Magazyn63401

830 MAC CULLOCH JOHN RAMSAY — MACDONALD JAMES RAMSAY

the Condition of the Labouring Classes. London 1851. — Treatises and Essays on Subjects connected with Economical Policy. Edinburg 1853. — Sketch of the Life and Writings of Adam Smith. Edinburg 1855.— A Treatise on Metallic and Paper Money and Banks. Edinburg 1858. — A Cata-logue of Books, the Property of a Political Economist. London 1856. — Taxation. Edinburg 1860. — Poza tern wydal: A. Smitha — An Inquiry..., dzieła Ricarda, niektóre prace Vaughana, Pettyego, Cottona, Muna, Robertsa, Northa, Hume’a, Thorn-tona i t. d.

Witold Trąmpczyński.

Macdonald James Ramsay.

M._t urodzony w 1866 r. w szkockiej wiosce rybackiej Lossiemouth, gorliwy samouk, zrazu pomocnik nauczyciela we wsi rodzinnej, później pracownik biurowy w kantorze firmy handlowej w Londynie, rozpoczął karjerę publiczną jako sekretarz lewicowego posła do parlamentu, a zarazem jako publicysta i dziennikarz. W 1906 r. zdobył mandat poselski, został sekretarzem grupy parlamentarnej partji robotniczej, a od roku 1911 oficjalnym jej przywódcą.

Wobec wojny światowej M. zajął stanowisko neutralistyczne. Rząd nie pozwolił mu jechać ani do rewolucyjnej Rosji, ani na kongres pacyfistyczny do Sztokholmu, a w r. 1918 i ponownie jeszcze w r. 1921 M. padł przy wyborach do parlamentu we własnym okręgu. Tymczasem jednak przez zajęcie postawy antykomunistycznej na zjeździe partji w r. 1920 odzyskał coś ze swej popularności i w r. 1922 wybrany ponownie do parlamentu, zasiadł w nim jako szef opozycji. W r. 1924 M., obaliwszy rząd Baldwina, został premjerem, a zarazem ministrem spraw zagranicznych. Jako taki, przez porozumienie z Herriotem i pierwszą redukcję odszkodowań wojennych niemieckich, osiągnął pewne sukcesy, które go uczyniły popularnym na terenie Ligi Narodów. W kraju jednak, wskutek prosowieckich i komunizujących machinacji lewego skrzydła partji, M. stracił znowu na popularności i, po porażce w parlamencie, poniósł wraz z całą partją klęskę przy wyborach r. 1925, które przywróciły do władzy konserwatywny rząd Baldwina. Nauczony doświadczeniem, M. odgraniczył teraz partję wyraźnie od komunizującej skrajnej lewicy, a po wstrząsie, jakim było załamanie się strajku jeneralnego r. 1926, starał się ją zreorganizować wkoło zredagowanego umiejętnie, a oględnie, nowego programu p. t. Labour and the Nation („klasa robotnicza a naród"). Po energicznej kam-panji wyborczej r. 1929, M. wprowadził do Izby Gmin zastęp 287 socjalistów i został premjerem po raz drugi. Sukcesy zdobył sobie M. podczas tych ponownych rządów, tak samo jak podczas pierwszych, na polu polityki zagranicznej: podczas pobytu w Ameryce z okazji konferencji w sprawie redukcji zbrojeń morskich uzyskał zgodę na zastąpienie długu wojennego Anglji u St. Zjednoczonych przez małą kwotę symboliczną, a na konferencji w Hadze w sprawie reparacji niemieckich jego minister skarbu Snowden wytargował dla Anglji względnie korzystne warunki. W polityce wewnętrznej natomiast drugi rząd M. okazał się bezsilny wobec wybuchu światowego kryzysu gospodarczego: godząc się na rozluźnienie ograniczeń w świadczeniach społecznych, zabrnął w olbrzymie deficyty i nie mogąc przeprowadzić drastycznych oszczędności, które proponował, musiał wreszcie ustąpić. Za zgodą króla Jerzego V i podobno z jego inicjatywy został utworzony, jak w czasie wojny, rząd koalicji międzypartyjnej. M. nie zawahał się stanąć na jego czele, chociaż rozbijając własną partję, został wśród niej okrzyczany jako odstępca. Dzięki lojalnemu poparciu konserwatysty Baldwina (wicepremjera w nowym rządzie) oraz liberała Sir Herberta Samuela, M. z powodzeniem przeprowadził sensacyjną dewaluację funta, która dała początek „blokowi szter-lingowemu" i nowym prądom w polityce walutowej wielu państw europejskich; a wzmocniony przez nowe wybory i zrekonstruowawszy gabinet, zdobył się na drugą jeszcze sensację w polityce ekonomicznej, mianowicie na układy ottawskie z roku 1932, oznaczające odstąpienie od stuletniej blisko tradycji wolnego handlu i częściowe urzeczywistnienie projektowanej niegdyś przez Józefa Chamberlaina unji cłowej w ramach Imperjum brytyjskiego. Niepowodzeniem natomiast zakończyły się dwie, zainicjowane teraz przez M., wielkie konferencje międzynarodowe: rozbrojeniowa w Genewie i ekonomiczna w Londynie. „Rząd Narodowy" stawał się coraz wyraźniej konserwatywnym: M., dawny pacyfista, przez