Magazyn63501

MACDONALD JAMES RAMSAY — MACEDONJA I MACEDOŃSKA KWESTJA 831

memorjał o obronie państwa z r. 1935 udzielił jeszcze sankcji nowej polityce zbrojeniowej, niebawem jednak oddał premjero-stwo Baldwinowi, sam zachowując tylko honorową godność Lorda Prezydenta Tajnej Rady. U schyłku życia zaznał jeszcze goryczy porażki przy wyborach do parlamentu w swym okręgu, ale syna Malcolma pozostawił w gabinecie jako jednego z wybitniejszych młodych ministrów. Zmarł w 1937 roku.    j

Literatura: Eytoońkit James Ramsay Macdonald. „Przegląd Współczesny". 1938. — Hearnełiau: Freltide to 1937 London 1937. — Macdonald: The Socialist Moocment. London 1910. — Marriott Twenty-Five Years of the Reign of King Georg V. London 1935.

R. Dybosk

Macedonja i macedońska kwest ja.

i. Podłoże geograficzne i etniczne, a. Rozwój zagadnienia do r. 1912. 3. Wojny bałkańskie 1 wojna światowa. 4. Okres 1919—1934- 5- Faza ostatnia.

1. Podłoże geograficzne i etniczne. M-, wedle pojęcia geograficznego, jakie się skrystalizowało w drugiej połowie XIX w., nie pokrywa się z obszarem M. starożytnej, gdyż sięga granicami swemi o wiele dalej na północ. Łączący się z politycznem pojęciem macedońskiej kwestji, obszar M. obejmuje 75—80 tys. km^a, zamkniętych nastę-pującemi granicami: od płn. zach. Szar-planina, od płn. Skopska Crna Góra, od płn. wsch. i wsch. Osogowska pianina, Riła i rzeka Mesta, od płd. wsch. morze Śródziemne aż poza Tesalonikę, od płd. rz. Aliak-món = Bistrica, od płd. zach. jeziora Ka-storia = Kosturskie, Prespańskie i Och-ridzkie, od zach. rzeka Czarny Drim. Zdaniem niektórych geografów, zwłaszcza serbskich, niesłuszne jest obejmowanie nazwą M. płn. części tego obszaru ze Skopi jem; część tę nazywają oni Starą Serbją, ostatnio zaś przyjęto w Jugosławji dla M. nazwę Serbji Południowej. W związku z tem obszar M. zmniejszyłby się do 60 tys. km*. Politycznie należy obszar M. obecnie przeszło w połowie (około 40 tys. km*) do Jugosławji, reszta przypadła Grecji (25 tys.) i Bułgarji (7 tys.), nadto drobne skrawki zachodnie weszły w skład Albanji.

M., zajmująca samo centrum półwyspu Bałkańskiego, łącząca ziemie Serbji właściwej i Bułgarji z morzem Egejskiem, była od II połowy XIX w. terenem zawziętych walk między sąsiedniemi narodami, najpierw między Grekami a Bułgarami, później z udziałem jeszcze i Serbów, wkońcu zaś także Albańczyków i Kucowołochów. Od końca XIX wieku dominował tu spór buł-garsko-serbski. Walki te toczyły się najpierw o władztwo dusz w dziedzinie kościelnej i szkolnej, a później i zbrojnie o władzę nad obszarem. M. była i poniekąd jest nadal jeszcze mozajką ras, narodowości i wyznań. Najlepiej uwidoczniają to wykazane niżej niezgodności statystyk poszczególnych stron zainteresowanych. Na przeszło 2 miljony ludności M. w ostatniej ćwierci XIX w. większość statystyk podawała 50—70 proc. Bułgarów (Czerkaski, Weigand, Kanczew, Fłorinski, Iwanow). Natomiast Serb Gopćović (1889) znalazł w M. tylko 57 tys. Bułgarów, a przeszło x,5 milj. Serbów, których tamte statystyki wcale, lub prawie wcale w M. nie znajdowały (Fłorinski: 1,3 milj. Bułgarów i 420 tys. Serbów). Oficjalne statystyki tureckie z r. 1904 na 2,9 milj. ludności przyjmowały 900 tys. do 1,2 milj. Bułgarów, a 100 tys. Serbów. Statystyki niegreckie podają na-ogół zgodnie 2—300 tys. Greków, podczas gdy greckie przeciętnie 600 tys. Turków według oficjalnej statystyki było w 1904 r. (wraz z Albańczykami muzułmanami) półtora milj., inne dane widzą ich tu tylko */» milj., a Albańczyków w najlepszym razie 200 tys. Sami zaś Albańczycy w 1906 r. obliczyli swą liczbę w M. na 800 tys. Kuco-wołosi wreszcie, według danych rumuńskich z r. 1905 liczyli 350 tys., a inne statystyki przyznają im mniej niż 100 tys. Poszczególne strony zainteresowane usiłowały słuszność swych obliczeń udowodnić w najrozmaitszy sposób, przyczem argument siły zbrojnej odgrywał coraz to pokaźniejszą rolę: inteligencję kierującą innemi odłamami ludności tępiono, lub wypędzano, a masy ludowe przemocą przeciągano do kościołów i szkół własnych. Czyniły tak wszystkie narodowości zamieszkujące M., przy poparciu własnych państw narodowych. Rządzący w M. do 1912 r. Turcy nie przeszkadzali chrześcijanom wycinać się między sobą, sami zwracając się z reguły przeciw tej stronie, która okazywała się najsilniejszą. Rolę czynnika islamizującego, silnie antysłowiań-skiego, spełniali Albańczycy.

Różnice w poglądach na skład etniczny M. nie przestały się ujawniać i po 1913 r., gdy M. została rozdzielona pomiędzy poszczególne państwa bałkańskie: Serbja zaprzeczyła wogóle istnieniu na zdobytym obsza-