Magazyn6
1601

112

KAUKAZ

Lwów 1918.

miastem Związku Sow. (670 tys. mieszk. 1935). Przemysł naftowy przybrał tu amerykańskie formy, w amerykańskim typie są tu również budowane nowe osiedla robotnicze. Okrąg bakinski dostarcza 77% (*935) ^roPy Zw. Sow.

Produkcja ropy w Związku Sow. 1871—1936 średnie 5-letnie w tys. tonn

‘871—75	64 tys. t	1906—10	8 889 tys. t
76—80	308	II—15	9 200
81—85	1 172	16—20	6 096
86—90	3 036	21—25	5 543
91—96	5 543	26—30	12 850
96-OO	8 912	31—35	22 927
1901-05	10 045	1938	27 416

Centralne położenie nad główną rzeką kraju ma Tyflis (426 tys. mieszk. 1935), gdzie krzyżują się drogi podłużne i poprzeczne całego Zakaukazia (gruz. Tipilisi

—    cieplice — miasto ma 31 ciepłych źródeł siarczanych). Wodno-elektryczna stacja zbudowana przy tamie zamykającej wąwóz rzeki Kury zaopatruje w siłę i światło miasto wraz z okolicą. Od VI w. było ono stolicą państwa gruzińskiego, w r. 1801 zajęte przez Rosjan, dziś jest stolicą Zakaukaskiej Soc. Feder. Sow. Republiki, jednej z 7 naczelnych jednostek Związku. Do federacji tej należą 3 soc. sow. republiki: Azerbejdżan (Azastan) 86 000 km*, 2 893 000 mieszk., z autonomicznemi krajami Nachi-czewaniem i Górskim Karabachem, Arme-nja 30 000 km* i 1 109 000 mieszk., Gruzja 69 600 km* i 3 111 000 mieszk. z Abchazją, Adżarją i Południową Osetją.

Klimat krajów kaukaskich jest niedostatecznie jeszcze zbadany. Panuje tu wielka rozmaitość klimatów — od wilgotnej, subtropikalnej niziny Rionu, do chłodnych wysokich kotlin Armenji i bezwodnego półwyspu Abszeronu. Eriwań ma styczeń

—    6,2°, Baku w tej samej szer. geogr. 3,2°. Jak na wszystkich półwyspach morza Śródziemnego widzimy tu wielki kontrast opadowy między zachodniem a wschodniem wybrzeżem: K. pontyjski ma ponad 2000 mm rocznego opadu, tak samo ujście Rionu, K. kaspijski i ujście Kury zaledwie 200 mm. W okresowości opadów widać wszędzie przewagę pontyjskiego typu klimatycznego z maximum przypadającem na kwiecień i maj. Pontyjskość przejawia się również w charakterystycznym zasięgu buku na całym K.

W ciepłym klimacie Zakaukazia udają się wszelkie rośliny subtropikalne — wino, tytoń, herbata, bawełna i ryż. Znane i cenione są wina kachetyńskie, również i jedwab Zakaukazia. W dorzeczu Rionu doskonale udaje się ryż. W ostatnich 6 latach zaprowadzono tu uprawę herbaty na większą skalę, w 1931 r. — 34 plantacje herbaty obejmowały tu 19 000 ha, 39 000, 33 000 i 35 000 ha. Bawełnę uprawia głównie Azerbejdżan (1931 — 34 rocznie 200 000 ha, io^fc zasiewów w Związku).

Spis w 1926 r. wyróżnia w kraju kaukaskim następujące plemiona: Irańskie — obejmujące Persów (43 900), Kurdów (54 700), Tałyszów (75 000), Tatów (125 tys.), Ossów (230 000), mieszkające po stronie północnej gór, na przesmyku dróg indoeuropejskich prowadzących z północo-zachodu ku południowemu wschodowi. — Plemiona alarodyjskie — na które składają się Ormjanie (1350000), Gruzini (1821 tys.), Mingreli (240 000), Swanowie (23 tys.), Abchazowie (72 000), Adigowie (Czerkiesi) (70000), Kabardyni (139000), Czeczeńcy (180000), Inguszowie (58000), Dargińcy (180000), Lakowie (90000), Awarowie (234000), Lesgowie (135000) oraz na stepach wschodniego skrzydła K. osiadłe stepowe plemiona ural-ałtajskie, do których należą Tatarzy i Turcy Azerbejdżanu (1707000), Nogajcy (60000), Ka-raczajowie (55 000), Kumyki (75 000) i wreszcie Mongołowie — Kałmucy (129 tys.). Ogółem ludność kaukaska dzieli się na 23 plemiona liczące około 7 100 000 głów; reszta — 4 miljony — to Rosjanie i Ukraińcy.

Literatura: Bartold W. W.j Miesto prikaspijskick oblastiej w istorii musułmanskago mira. 1925. — Bogaezmo W. W.: Geologia Azerbejdiana. Baku 1926. — D£analidxe A. J.: Mineralnyje bogactwa Grunt. Tyflis 1934.— Schneider K.t Klimatologia von Armenien. „Pet. Mitteilungen*\ 1931. — StahŁ F.s DerKaukasus. „Handbuch der reg. Geologie”. 1923.— 8xcxukim Oczerk geomorfologii Kawkaza. Moskwa 1926. — Wilo&r L. L.: Die geotektonische Stcllung des Kaukasus. ,,Zeit-schrift der geol. Gcsellschaft”, 1928. — Wojtasiuk R.

O sercu Kaukazu. Lwów 1937. — Zuber R.: Fliss i nafta.

Józef Haliczer.

II. Historja i sprawy polityczne.

1. Uwagi wstępne. K. od najdawniejszych czasów był siedliskiem licznych, różnojęzycznych narodów i ogniskiem różnych cy-wilizacyj.

Ani nazwa „Kaukaz", ani pochodzenie rdzennych narodów kaukaskich nie są w sposób pewny ustalone. Wyraz „Kaukaz" ma być zapożyczony przez Greków od Me-dów i Persów. Ma on zawierać perski pierwiastek koh — góra. W podaniach arab-