Magazyn6
1801

114

KAUKAZ

W czasach późniejszych, zwłaszcza zaś podczas wojny rosyjsko-tureckiej (1876— 1877), wybuchały jeszcze na K. Północnym powstania, lecz bez większego powodzenia.

Ponowne odrodzenie K. Północnego pud względem politycznym rozpoczęło się z chwilą wybuchu w 1917 r. rewolucji rosyjskiej. Już w maju tego roku zgromadzenie narodowe narodów północno-kaukaskich powzięło decyzję wyzwolenia się z pod władzy rosyjskiej. Następne zgromadzenia potwierdziły wolę tych narodów do obrony swej niepodległości. Już w styczniu 1918 r. niepodległość stała się faktem dokonanym, a w dniu 11 maja tegoż roku notyfikowano niepodległość mocarstwom. W toku walk wyzwoleńczych rząd północno-kaukaski musiał przejść przez szereg perypetyj i przenieść w październiku 1918 r. swą stolicę z Władykaukazu do Temir-Chan-Szury (w Dagestanie). Jednak uległ on już w maju 1919 r. przewadze rosyjskiej i udał się na emigrację (do Azerbejdżanu i Gruzji), aby stamtąd kierować nadal oporem swych narodów przeciwko najeźdźcy armji białej i czerwonej.

Obecnie K. Północny znajduje się pod władzą sowiecką i został wcielony do Związkowej Rosyjskiej Republiki Federa-cyjnej jako drobne republiki federacyjne: Dagestańska, Czeczeno-Inguszska, Osse-tyńska, Kabardino-bałkarska i Czerkieska. W republikach tych trwa wciąż tak samo jak i w innych częściach K. nieustająca walka o niepodległość. Wszystko, a mianowicie przeszłość, tradycje, przywiązanie do wolności, do ziemi ojców i niezwykła waleczność ludności, przemawia za tern, że K. Północny odzyska zpowrotem swą niepodległość.

3. Azerbejdżan. Azerbejdżan do początku XIX w. prowadził ciężkie walki o niepodległość ze swymi potężnymi sąsiadami Persją, Turcją i Rosją; wreszcie w 1828 r. został ostatecznie podbity przez Rosję.

Po rewolucji z 1917 r. Rada Narodowa Azerbejdżanu 28. V. 1918 r. ogłosiła niepodległość Azerbejdżańskiej Republiki Demokratycznej. Następnie zwołany został parlament, zorganizowano armję i administrację państwową. 12. I. 1920 r. uznana została niepodległość Azerbejdżanu przez państwa sprzymierzone oraz Polskę, Turcję, Japonję i Persję. 27. IV. 1920 r. wkroczyli do Azerbejdżanu bolszewicy i przyłączyli ten kraj do Związku Sowieckiego.

Wprowadzenie ustroju sowieckiego pociągnęło za sobą niezadowolenie ludności, wywołując szereg powstań, wśród których na największą uwagę zasługuje powstanie w Gandży w 1920 r. oraz zaburzenia włościańskie w 1930—1931 r.

Kierująca rola tak w utworzeniu republiki Azerbejdżańskiej, jak i w walce z okupacją bolszewicką oraz z ustrojem sowieckim, przypadła i przypada nadal w udziale stronnictwu Mussawat (Równość). To samo stronnictwo prowadzi i zagranicą wśród emigracji azerbejdżańskiej akcję propagandową przeciwko panowaniu sowieckiemu i rosyjskiemu. To też władza sowiecka stosuje terror w stosunku do mussawatistów, którzy na czele nacjonalistów wszystkich odłamów dążą do przywrócenia swemu krajowi niepodległości w ścisłem przymierzu z innemi narodami K., a to celem utworzenia Konfederacji Kaukaskiej.

4. Gruzja. Gruzja od 1801 r. pozostawała pod panowaniem Rosji. Zajęcie jej przez wojska rosyjskie wzmocniło znacznie stanowisko Rosji na całym K. i ułatwiło podbój innych części tego kraju.

W 1905 r. Gruzini biorą czynny udział w rosyjskim ruchu rewolucyjnym. Na skutek obalenia w 1917 r. w Rosji caratu, Gruzja ogłasza 26. V. 1918 r. swą niepodległość, zwołuje Zgromadzenie Narodowe, organizuje własny rząd, administrację, armję. 7. V. 1920 r. republika Gruzińska, rządzona przez socjalistów, zawiera traktat przyjaźni z Rosją bolszewicką, która formalnie uznaje nowe państwo. Dnia 27. I. 1921 r. Rada Najwyższa uznała de jurę niepodległość Gruzji. Również uznały nową republikę Niemcy, Turcja, Austrja, Ru-munja i Polska. W lutym 1921 r. Gruzja została zaatakowana i w marcu tegoż roku zajęta przez wojska bolszewickie. Naród gruziński próbował uwolnić się z pod okupacji sowieckiej drogą powstań, z których najważniejsze było powstanie z 1924 r.

Obecnie Gruzja jest sowiecką republiką związkową. Rząd zaś demokratyczny Gruzji niepodległej znajduje się zagranicą na emigracji i prowadzi nadal walkę o wyzwolenie swego kraju i o połączenie go w przyszłości na zasadach konfederacji z innemi republikami kaukaskiemi.

5* Armenja. Armenja ogłosiła swą niepodległość 28. V. 1918 r. jednocześnie z Gruzją i Azerbejdżanem. Już wszakże