Magazyn6
1901

115

KAUKAZ — KAUTSKY KARL

w listopadzie 1920 r. zajęli Armenję bolszewicy; od tego czasu kraj ten wraz z Azerbejdżanem, a wkrótce potem i z Gruzją tworzył Zakaukaską republikę sowiecką; od 1937 r. jest Armenja związkową republiką sowiecką.

Politycy emigracyjni armeńscy nie zajęli jeszcze zdecydowanego stanowiska wobec dążeń patrjotów północno-kaukaskich, azerbejdżariskich i gruzińskich do utworzenia federacji ogólnokaukaskiej.

Literatura: Abaza: Istoria Armenii. Pelrograd 1915. — Bie-latcakij: Utwierżdenie russkago wladyczestwa na Kawkazie. Tiflis 1901—1904. — Caucasia. London 1920. — Kato tar adze Jaw Gruzja w zarysie historycznym. Warszawa 1929. - Katc-taradze lVatio: Na putiach k konfederacji Kawkaza« Warszawa 1937. — Khakhanotc: Histoire de Georgie. Paris 1900. — Mwnsehi: Die Republik Aserbeidschan. Berlin 1930. — Somtir-mkij: Dagestan. Moskwa 1925. — Siu&ytcyj: Oczerki pokorenia Kawkaza. SI. Pelerburg 1901. — Wlderazals Sprawy kaukaskie w polityce europejskiej. Warszawa 1934. — Zbomik materiałów dla opisania miestnostiej i plemion Kawkaza. Tiflis 1881—1915.

Wassan-Gircj Dżabagi. ±

Kautsky Karl.

K. Karl, ur. 1854 w Pradze, ukończył gimnazjum i doktoryzował się w Wiedniu. Z pochodzenia Czech początkowo interesuje się sprawami czeskiemi, lecz niebawem w r. 1874 zapisuje się do partji socjaldemokratycznej austrjackiej. W pierwszej chwili skłania się ku lassalistom, lecz w miarę pogłębiania swoich studjów staje się jednym z najruchliwszych popularyzatorów teorji Marksa. Pierwsze przyczynki swoje drukuje w „Jahrbiicher f. Socialwissenschaft etc." wydawanych przez dr. Richtera (K. Hóch-berg, 1879 > nast.). Po ogłoszeniu praw wyjątkowych w Niemczech zamieszkuje w Zurichu (1878—1890) i tam wraz z E. Bernsteinem tworzy główny zrąb redakcji tygodnika „Socialdemokrat", organu partyjnego nielegalnie przemycanego do Niemiec. Kilkomiesięczny pobyt w Londynie w r. 1881 umożliwia mu poznanie osobiście Marksa i wejście w bliskie i przyjacielskie stosunki z Engelsem. Kautsky jako redaktor (1883—1917) założonego przy jego współudziale miesięcznika „Neue Zeit“, organu teoretycznego socjaldemokracji niemieckiej, wyróżnia się dużą działalnością pisarską. Przyczynki jego to rozwinięcie założeń zarówno materjalizmu dziejowego, jak też rozbiór kategorji dzisiejszego ustroju gospodarczego na podłożu historycznem. Wszystkie te poglądy tkwiły w pracach

Marksa i Engelsa, ale niekiedy zupełnie nierozwinięte i sprowadzone często do jednego zdania. Dzięki tym przyczynkom zapatrywania twórców socjalizmu naukowego otrzymywały brakującą im, a właściwie niedorozwiniętą, podstawę. Po śmierci Engelsa (1895) K. był głównym teoretykiem ruchu niemieckiego, przyczem wpływ jego sięga poza granice Niemiec, głównie do Rosji. W r. 1887 K. wydaje „K. Marx. Oekonomische Lehren". Z biegiem czasu ukazały się: „Ethik und mate-rialistische Geschichtsauffassung¹ (1906), „Die historische Leistung von Karl Marx“ (1908) oraz olbrzymie dwutomowe dzieło „Die materialistische Geschichtsauffassung" (1927). Zebrał znajdujące się w nieładzie notatki Karola Marksa na rozwój pojęć

0    wartości dodatkowej i wydał w trzech to

mach a w czterech częściach p. t. „Karl Marx, Theorien uber d. Mehrwert" (1905 do 1910). W związku z temi pracami teore-tycznemi znajdują się jego przyczynki natury historycznej: „Die Klassengegensatze v. 1789“ (1889), „Thomas Morę u. seine Utopie" (1888), „Vorlaufer d. modernen So-cialismus" (1894), „Ursprung d. Christen-tums“ (1908). Niezależnie od prac naukowych zabierał głos w sprawach taktyki partyjnej i bieżących zagadnień społecznych. Między innemi opracował założenia programu erfurckiego partji (1891). Zwłaszcza często występował w okresie przełomowym przeciw rewizjonizmowi. Ukazują się wtedy „Agrarfrage" (1899),    „E. Bernstein und

das socialdemokratische Program" (1899), „Die sociale Revolution“ (1902). W tym okresie K. reprezentuje lewe skrzydło par tyjne w stosunku do rewizjonistów. Siedzi pilnie za wypadkami w Rosji w r. 1905. Lecz kiedy Róża Luxemburg, Karol Lieb-knecht i poniekąd Radek na podstawie wypadków rosyjskich występują jako wyznawcy ruchów masowych i pomniejszają donic słość wszelkich innych taktyk, K. pisze przeciw nim „Der Weg zur Macht" (1909)

1    „Der politische Massenstreik" (1914). Wypadki wojenne rozpołowiły drugą Międzynarodówkę i wywołały rozłam wśród partji niemieckiej. K. zachował stanowisko neutralne pomiędzy większością partji głosującej za kredytami wojennemi, a mniejszością opozycyjną. Był całkowicie odosobniony, usunięto go nawet od redagowania „Neue Zeit" (19x7). Zbliżył się wtedy z krótkotrwającą „niezależną partją socjal

8*