Magazyn6
1701

113

KAUKAZ

skich góry Kaf miały otaczać całą ziemię. U najwcześniejszych pisarzy greckich K. był północną granicą świata cywilizowanego.

Co do pochodzenia ludów rdzennie kaukaskich istnieją dotychczas jedynie domysły i przypuszczenia. Najnowszą i najbardziej rozpowszechnioną jest obecnie teorja, która zalicza języki kaukaskie do jafetyckiej grupy języków, które to języki ulegały w ciągu stuleci wpływom tak semickim, jak aryjskim i mongolsko-tureckim. Nie ulega bowiem wątpliwości, że już w okresie przedhistorycznym K. zamieszkały był przez ludy, spokrewnione ze wszystkiemi grupami etnicznemi Azji Mniejszej, Azji Środkowej i Europy. Jest to zjawisko zrozumiałe, o ile się uwzględni, że K. leży na skrzyżowaniu wielkich szlaków dziejowych, dwóch lądów, pomiędzy Wschodem i Zachodem, że przez ten kraj odbywały się nietylko wędrówki ludów różnych ras, lecz i handel pomiędzy najbardziej od siebie od-dalonemi krajami. Jeszcze i za naszych czasów K. zachował swój charakter łącznika pomiędzy Azją a Europą, pomiędzy cywilizacjami Wschodu i Zachodu, pomiędzy chrześcijaństwem a islamem.

K. znajdował się więc ze względu na swoje położenie geograficzne w orbicie cywilizacyj śródziemnomorskiej, środkowo-azjatyckiej i przednioazjatyckiej. Istotnie, wpływy cywilizacyjne największych potęg starożytnych i średniowiecznych, jak to Hittytów, Assyro-Babilonji, Medów, Persów, imperjum Aleksandra Macedońskiego i jego następców (Seleukidów), Rzymu, Bizancjum, kalifatu arabskiego, Chazarów, Mongołów i t. d., wkraczały ustawicznie na terytorjum K. z południa, ze wschodu, z północy i z zachodu.

Tu osiedlali się koczownicy, stąd wychodziły ludy, które niosły swój zwycięski oręż poprzez Azję Przednią (Kimerjowie, Scytowie), Europę południowo-wschodnią i nawet zachodnią (Sarmaci, Awarowie, Alanowie i t. d.). Hittyci mieli wyjść z K. północnego, jak również Pelazgowie, Albań-czycy, Macedończycy, Baskowie, Etruskowie. Przez K. odbywali swe wędrówki Hunnowie i Mongoło-Tatarowie. Od ujścia Wołgi (Itil) do Tereku rozciągało się państwo Chazarów. Na terenie wschodniego K. toczyły się walki pomiędzy Arabami i Cha-zarami oraz rdzennemi ludami kaukaskie-mi, nie mówiąc już o ustawicznych starciach z różnymi innymi najeźdźcami.

To też w językach, w wierzeniach, w budowlach i w innych dziedzinach kultury duchowej i materjalnej dają się zauważyć liczne obce wpływy. W ten sposób K. stał się spadkobiercą głównych cywilizacyj starożytnych.

Politycznie K. dzieli się na cztery części: K. Północny, Azerbejdżan, Armenja i Gruzja. Kraje te posiadają również odrębny charakter pod względem rasowym, religij nym i kulturalnym. Jednak należy zaznaczyć, że w czasach obecnych dążą one do zjednoczenia się w je^nem państwie na zasadach federacji. Próby zjednoczenia narodów kaukaskich czynione były już i dawniej.

Między mnemi, zaraz po rewolucji 1917 r. \zerbejdżan, Gruzja i Armenja utworzyły wspólne rządy pod nazwą Komisarjatu Zakaukaskiego. Również i pod rządami bol-szewickiemi kraje powyższe były połączone w obrębie jednej republiki i dopiero od 1935 r. zostały rozłączone na skutek nowej wielkorosyjskiej polityki, uprawianej ostatnio przez Moskwę.

2. Kaukaz Północny. Ekspansja rosyjska w kierunku K. Północnego rozpoczęła się już w połowie XVI w. za panowania Iwa na Groźnego.

Dopiero wszakże w drugiej połowie XVII stulecia narody północno-kaukaskie zrozumiały niebezpieczeństwo rosyjskie i odtąd przeciwstawiały się mu, łącząc się pod rozkazami wspólnych wodzów. Pierwszym takim wodzem był szeik Mansur, Czeczen z pochodzenia, który w ciągu 7 lat (1784— 1791) na czele ludów wschodniej i zachodniej części K. Północnego stawiał zbrojny opór najazdowi rosyjskiemu. Wojna z Moskwą wznowiona została na większą skalę pod roz kazami Ghazi-Mułły, Hamzat-Beka, Sza-mila i Mohammed-Emina (wszyscy oni pochodzili z Awarów dagestańskich). Wojna ta, która rozpoczęła się około 1820 r., trwała bez przerwy aż do 1864 r. Najsłynniejszym z wodzów powyższych był Szamil, który dowodził, jako imam Czeczni i Dagestanu, narodami północno-kaukaskiemi od 1834 r. do 1859 r. Mohammed-Emin zaś kontynuował dzieło Szamila jeszcze w ciągu 5 lat na Kubaniu, gdzie był on wysłany przez Szamila jako jego przedstawiciel i zastępca (naib).

S

encyklopedia nauk politycznych.