Magazyn6Y501

591

HEL — HELFFERICH KARL

stawiła tu ona wystające ponad fale morza, albo lekko tylko niemi przykryte wysepki, które stopniowo pokryły się piaskiem, niesionym wzdłuż wybrzeży z zachodu i zrosły się w jedną całość. Stało się to jednak dopiero w czasach historycznych i to niedawnych, bo jeszcze na starszych mapach w miejscu, gdzie dzisiaj znajduje się półwysep, widzimy tylko szereg wysepek, których liczba waha się od 5 do i o. W wieku XVII umieszczano na mapach 6 wysp. Na początku wieku XIX liczono ich 20 do 40, co świadczyło o postępuj ącem zapiaszcza-niu tych okolic i co doprowadziło wreszcie do uformowania się półwyspu, względnie mierzei, pełnej jednak małych depresyj czyli kotlinek, dnem swojem schodzących poniżej poziomu morskiego. Te właśnie punkty są najbardziej narażone na działanie fal morskich i dlatego chronione obecnie przez pale i tamy. Mimo to jednak w dziejach półwyspu pamiętne są lata 1874, 1899, 1904, 1914 i 1923, w których Bałtyk usiłował wedrzeć się do zatoki Puckiej.

Z miejscowości leżących na Helu, naj znaczniejsze jest niemieckie przeważnie miasteczko rybackie Hel, położone u końca półwyspu w miejscu, gdzie on najmocniej się rozrasta, mierząc tam do 3 km szerokości. Osady polskie, jak Chałupy i Kuźnice, leżą na węziżnie półwyspu. Tylko Jastarnia i Bór położone są w miejscu nieco szerszeni, podobnie jak i kąpielisko Jurata. U nasady półwyspu w Wielkiej Wsi — Hallerowie (Władysławowie) dobiega kresu budowa wielkiego portu rybackiego na otwartym Bałtyku, który będzie miał duże znaczenie gospodarcze. Prócz tego istnieje także projekt przekopania półwyspu w celu udostępnienia zatoki Puckiej.

Stanisław Srokowski.

Helfferich Karl.

H. urodził się dn. 22. VII. 1872 r. w Neustadt w Bawarji, zginął w katastrofie kolejowej pod Bellinzona dn. 23. IV. 1924 r. Od r. 1894 studjował ekonomikę i prawo w Strassburgu. W r. 1899 habilitował się z ekonomiki, a w r. 1901 został tytularnym profesorem ekonomiki na uniwersytecie w Berlinie. Od 1901 do 1906 r. pracował w referacie kolonij w niemiec-kiem ministerstwie spraw zagranicznych. W latach 1906—1908 był dyrektorem niemieckiej kolei anatolskiej i bagdadzkiej w Konstantynopolu. Z tego stanowiska powołany został na dyrektora Banku N ie-mieckiego. Urząd ten piastował do r. 1915-Przez r. 1915 był sekretarzem Skarbu Państwa i w czasie tym przedstawił w pa"-lamencie drugą i czwartą pożyczkę wojenną. W latach 1916—1917 był wicekanclerzem Rzeszy. W r. 1918 był ambasadorem Rzeszy w Rosji i przeprowadzał pertraktacje w sprawie wycofania wojsk niemieckich z Rosji. W r. 1923 opracował dla Rzeszy projekt ustawy o walucie, opartej o zboże (Rentenmark).

H. był wybitnym politykiem; należał do niemiecko-narodowej partji ludowej. Jako praktyk uważany był za wyrocznię w sprawach pieniężnych, podatkowych i kolejowych. Szczególne uznanie i wpływ w swej ojczyźnie zyskał w zakresie teorji pieniądza. O popularności jego pracy p. t. „Das Geld“ świadczy najlepiej sześć wydań tej książki w latach 1903—1923. Książka ta jest doskonaleni źródłem informacy jnem w zakresie historji i techniki monetarnej, teoretycznie nie posiada jednak trwałej wartości. H. jest najlepszym przedstawicielem t. zw. teorji popytu i podaży pieniądza. Choć antynominalista, uważa on, podobnie jak nominaliści z Knappem na czele, że pieniądz powstał drogą umowy. Jest on środkiem produkcji. Wszystkie środki produkcji wogóle dzielą się na środki techniczne produkcji, środki transportu i pieniądz. Od pozostałych środków produkcji pieniądz różni się tylko funkcją spełnianą, którą jest ułatwianie stosunków gospodarczych. Ponieważ takie postawienie funkcji pieniądza nie mogłoby v^rytlumaczyć mierzenia przez pieniądz 1 posiadania przezeń wartości, H. stawia zasadniczą tezę, że pieniądz jest dobrem, którego wartość podlega tym samym prawom, co wartość innych dóbr. Odrzucając zależność wartości pieniądza od jego krańcowej użyteczności, uważa H. wartość pieniądza za zależną od podaży i popytu na niego. Popytem jest społeczne zapotrzebowanie pieniądza, podaż zaś na niego zależna jest od kosztów produkcji przy pieniądzu kruszcowym, a od ilości wypuszczonych przez państwo jednostek pieniężnych przy pieniądzu papierowym. Funkcją, nadającą wartość pieniądzowi, jest funkcja płatnicza. Stąd w rzeczywistości niema zapotrzebowania na określoną sumę pieniędzy, tylko na określoną