Magazyn6 501

89

NORWEG JA

kultura wydaje tu obecnie swoje najpiękniejsze plony. W 1274 wprowadzone zostaje wspólne prawo dla całego kraju. Równocześnie rujnują N. Hanzeaci opanowawszy całkowicie jej handel, m. in. import zboża. Ze śmiercią H&kona V (1319) N. wchodzi w unję personalną ze Szwecją pod jego wnukiem królem Magnusem Eriksso-nem. Dalszy upadek żywotności kraju m. i. spowodowany zarazą, która w 1349 wyniszczyła ok. ¹/, ogółu ludności, uniemożliwił N. zerwanie unji kalmarskiej z 1397, łączącej wszystkie trzy państwa nordyj skie. To też po oderwaniu się Szwecji, N. pozostaje w unji z Danją, a początek XVI w. zastaje już biurokrację i duchowieństwo norweskie całkowicie zduńszczone. N. przeżywszy okres powolnej reformacji i po 1600 następującego materjalnegn rozwoju, traci na korzyść Szwecji prowincje Jamtland, Har-ledalen i Bohuslan na zawsze. Zewnętrzno-polityczne osłabienie Danji oraz wprowadzenie tam absolutnej władzy królewskiej (1660) doprowadza do większego równouprawnienia N. w unji z Danją. Wiek

XVIII    przynosi N., szczególnie w drugiej swej połowie wielki rozwój handlu, przemysłu i rolnictwa. Pierwotnie rosnący pa-trjotyzm przejawia się raczej w dziedzinie kulturalnej, jednak w okresie wojen napoleońskich sprzeczne ze sobą interesy N. i Danji dop^wadzają do wzrastającego oziębienia stosunków. Po zawarciu pokoju w Kilonji narodowe zgromadzenie w Eids-voll uchwaliło niezależność kraju oraz liberalną konstytucję (dn. 17. V. 1814, odtąd norweskie święto narodowe). Pod naciskiem szwedzkich wojsk N. jednak we szła w unję ze Szwecją, przyczem konstytucja została jej zagwarantowana. Wiek

XIX    jest okresem wielkiego rozwoju kultury norweskiej we wszelkich dziedzinach oraz epoką tworzenia się i organizowania demokracji wśród niemal ustawicznych sporów ze Szwecją, której stanowisko wobec unji Norwegów nie zadawalało. Rosnący dobrobyt i rozwój życia gospodarczego (wielka flota handlowa) podsycały słuszne żądania N. o równouprawnienie w unji, których głównym rzecznikiem stała się założona przez J. Sverdrupa partja radykalna Den norske Venstre (norweska lewica). Po długotrwałej walce unja rozpadła się w 1905, poczem na ogólnem głosowaniu wybrano królem księcia Karola duńskiego, który zasiadł na tronie jako Hakon VII. W rozwoju politycznym N., której z trudnością udało się zachować neutralność w okresie wielkiej wojny, zaznaczyła się znaczna radykalizacja, idąca w parze ze wzrostem sił partji robotniczej. O pokojo-wem nastawieniu N. świadczy fakt, że N. oddawszy swój spór z Danją o Grenlandję (1928—1933) do rozpatrzenia Trybunałowi Międzynarodowemu w Hadze, podporządkowała się niekorzystnemu dla siebie wyrokowi.

2. Ustrój. Konstytucja norweska, zmieniana w pewnych punktach kilkakrotnie, pochodzi z 1814 r. N. jest konstytucyjną, dziedziczną w linji męskiej monarchją. Lu-terańaka religja jest panująca. Osoba królewska jest „święta". Władza wykonawcza leży w ręku króla, który dobiera sobie radę (Statsrddet) złożoną z premjera (stats-minisłer) i co najmniej siedmiu członków (statsrader). Król nie ma prawa rozwiązywania parlamentu. Naród wykonywa władze prawodawczą przez parlament (Stor-ttng), składający się z dwóch izb, Lagtingu i Odelstingu, i jest wybierany co trzeci rok przez ogół obywateli norweskich, którzy skończyli 23 lata. */, (50) członków Stortingu reprezentuje miasta, */, (100) — wieś. Prawo (bierne) wyboru przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 30 lat. Ministrowie nie mają prawa równoczesnego sprawowania funkcji posłów do Stortingu. W pracach Stortingu wielką rolę odgrywają stałe komitety (faste komiteer) w liczbie 16. Inicjatywa prawodawcza znajduje się w rękach rządu i członków Odelstingu. Projekt ustawy po dwukrotnem bezskutecznem przejściu przez obie izby, może być przedłożony plenum Stortingu, gdzie decyduje */_g liczby głosów. Król posiada w sprawach ustawodawczych sprzeciw zawieszający. Gdy jednak projekt prawa zostanie przyjęty przez trzy kolejne, njwoobrane Stor-tingi, staje się prawem nawet bez zgody króla. Król nie jest odpowiedzialny przed Stortingiem. Odpowiedzialność ponoszą ministrowie. Riksrett złożony z 30 członków Lagtingu wraz z prezydentem oraz z 8 członków sądu najwyższego (hoiesterett) sądzi ministrów, posłów i członków sądu najwyższego za przestępstwo popełnione w ich charakterze urzędowym. Konstytucja norweska gwarantuje wolność osobistą, wolność prasy, wolność przekonań osobistych