Magazyn6
9801

490

BOLSZEWIZM

wolności politycznej, stała się ona klasą skłaniającą się ku absolutyzmowi. Zmiany te pociągnęły za sobą poważne konsekwencje. Istotnie, Lenin coraz silniej w poglądach swoich szedł w kierunku dyktatury, narazie chłopsko-robotniczej, ale stanąwszy raz na tem stanowisku, przechodzi później na bardziej jeszcze wyłączne — dyktatury prole-tarjatu; jeszcze później tylko części prole-tarjatu, a partja jegj, już po jego śmierci, opierać się będzie wyłącznie na własnym aparacie administracyjno-wojskowym.

Równolegle do zmian w poglądach na przeobrażenia kapitalizmu i burżuazji wo-góle — Lenin, pod wpływem wojny i nowej sytuacji w Rosji, poddał rewizji i inne swe poglądy na stosunki w caracie.

W październiku 1915 roku sformułował on swoje tezy dotyczące polityki, jaką prowadzić winna socjalna demokracja rosyjska. Przytaczam tu najważniejsze z nich, te, które były najcharakteiystyczniejsze dla bolszewizmu

Przedewszystkiem zaznaczał, ze hasło konstytuanty, wysuwane w pierwszej rewolucji rosyjskiej, jest już nieaktualne, wartość bowiem tego ciała byłaby zależną od tego, ktoby je zwoływał. Mianowicie, gdyby to zrobił car, to wartość jej byłaby przeszkodą dla rewolucji. Należało więc wysunąć odrazu trzy zasadnicze żądania, któremi być powinny: republika demokratyczna, konfiskata wielkiej własności ziemskiej i ośmiogodzinny dzień roboczy; następnie należało rozszerzyć propagandę socjalistyczną na proletarjat wiejski, biednych chłopów oraz won ko; konieczne też było rozwinięcie oudzącego się ruchu strajkowego i żądanie natychmiastowego zakończenia wojny: rewolucja nie miała jednak doprowadzić do zniesienia własności prywatnej, z konieczności miała być tylko radykalnie-demokratyczna; udział socjalistów w rządzie rewolucyjnym złożonym także z innych żywiołów chłopsko-mieszczańskich miał być dopuszczalny, ale z wykluczeniem żywiołów szowinistycznych, które wzmocniły się w czasie wojny; należało zwalczać w Rosji organizacje nawet socjalistyczne, o ile byłyby one szowinistyczne, broniły państwa i popierały woinę; należało w razie zwycięstwa rewolucji zaproponować wojującym państwom pokój uwarunkowany wyzwoleniem koloni 7 oraz Wszelkich podległych, uciśnionych i pozbawiony h praw narodów; na wypadek nieprzyjęcia tych warunków należało przygotować się do wojny przeciw tym mocarstwom; byłaby to wojna rewolucyjna, inna od obecnej; w samej Rosji należało wyzwolić Ukraińców, Polaków, Fin-nów, Kaukazczyków i Turkiestańczyków. W przeprowadzeniu tych planów Lenin liczył na to, że proletarjat europejski przyjmie ten program. Wysunięte tam cele wykopały przepaść pomiędzy Leninem, a mień-szewik imi i socjalistami rewolucjonistami, którzy razem stanowili większość wśród prcl o tarj atu rosyjskiego, nie licząc chłopstwa; nawet wóród samych bolszewików w Rosji te poglądy ich wodza wywołały częściowo zdziwienie, a częściowo wahanie; nie występowali oni przeciw nim, ale nie wypowiadali się także za nimi. Od tego czasu Lenin przestał uważać przywódców mieńszewików i socjalistów rewolucjom stów za należących do obozu proletariackiego, traktując ich jako szowinistycznych drobnych mieszczan, poświęcających interesy klasy robotniczej państwu i szowinizmowi rosyjskiemu.

W owym czasie na emigracji przebywał drugi (L-iałacz socjalno-demokratyczny, który odegrał później w rewolucji pierwszorzędną rolę — Trockij. Zajmował on wówczas stanowisko pośrednie pomiędzy bolszewikami a mieńszewikami i miał już za sobą działalność ważną, odgrywając w czasie pierwszej rewolucji rolę wybitną. Różnił się on z Leninem w kilku zasadniczych sprawach; przeciwny był jego systemowi organizacyjnemu, nie wierzył też w żywotność warstw średnich w Rosji, godził się wprawdzie na dyktaturę proleta-rjatu nad innemi warstwami społecznemi, ale dla samej klasy robotniczej pragnął organizacji demokratycznej. Dopiero po przy-jeżdzie do Rosji poglądy I enina i Trockiego zbliżyły się do siebie prawie całkowicie, tak, że działacze ci znaleźli się we wspólnym obozie. Wkońcu Trocki uznał się za ucznia Lenina i stał się jego entuzjastycz nym wielbicielem.

Zmieniwszy swe poglądy na najbliższe cele rewolucji w Rosji, Lenin zaczął też inaczej patrzeć na ruch socjalistyczny w całej pozostałej Europie, a to z tego powodu, że nietylko nie zdołał on przeciwdziałać wybuchowi wojny światowej, lecz że po jej powstaniu uwidocznił silne dążności kompromisowe w państwach poszczególnych w stosunku do nich, że ogarnięty został, jak twierdził, nacjonalizmem. Wychodząc z te-