Magazyn67401

170

KOALICJA I PRAWO KOALICJI

większość związków zawodowych uległa jednak rozwiązaniu i ruch zawodowy w Królestwie nie zdołał się już odrodzić do wybuchu wojny.

Tak więc poza krótkim okresem rewolucyjnym, koalicje robotnicze b. zaboru rosyjskiego nie stworzyły silnych i trwałych organizacyj, nie wyszkoliły odpowiedniego zastępu kierowników, a także nie zgromadziły większych kapitałów.

W b. zaborze pruskim powstały w 1893 r. zgodnie z encykliką Rerum Nova,rum Towarzystwa Robotników Katolickich; miały one na celu akcję kulturalną i samopomocową, posiadały kasy pośmiertne oraz biura pośrednictwa pracy (C h e ł m i k o w s k i).

Organizacjami ściśle zawodowemi były oddziały t. zw. wolnych socjalistycznych związków niemieckich, które zaczęły powstawać w Poznaniu około 1898 r. W 1902 roku powstaje Polski Związek Zawodowy, a na obczyźnie w Westfalji i Nadrenji w listopadzie 1902 r., Zjednoczenie Zawodowe Polskie. W 1909 r. dochodzi do połączenia obu organizacji, do których przyłącza się także górnośląska „Wzajemna Pomoc".

Działalność Zjednoczenia szła w kierunku organizowania pomocy prawnej akcji zapomogowej i akcji strajkowej (uważanej zresztą za ostateczność). Wymienić należy także pracę oświatową. Ideologja opierała się na zasadach ruchu chrześcijańskiego i zawodowego. Jednem z główniejszych zadań było utrzymanie polskości i walka z germanizacją.

Na Górnym Śląsku działały związki niemieckie. Robotnicy polscy zrzeszeni w tych związkach utworzyli w r. 1913 organizację zawodową polską kierunku klasowemu, Centralny Związek Zawodowy Polski.

W^T zaborze austrjackim ruch zawodowy przeszczepiony został z Austrji. Wobec słabego uprzemysłowienia tej dzielnicy nie miał on jednak większego znaczenia. Związki klasowe zależne były od central wiedeńskich i korzystały jedynie z autonomji językowej; w kraju istniały sekretarjaty lokalne. Rozwój przemysłu naftowego wpłynął na ożywienie ruchu zawodowego w tym zaborze. W roku 1906 powstaje Polskie Chrześcijańskie Zjednoczenie Zawodowe, afiljowane w r. 1910 do chrześcijańskiej centrali w Wiedniu.

Ruch zawodowy był nieco bardziej ożywiony na Śląsku Cieszyńskim, gdzie obejmował robotników pracujących w górnictwie, przemyśle metalowym i włókienniczym.

Prawo koalicji regulowały na ziemiach polskich przed wojną następujące przepisy: na obszarze b. zaboru rosyjskiego przepisy tymczasowe z dn. 17. III. 1906 r.; na obszarze b. zaboru pruskiego ustawa z 19. IV. 1908 r., z nowelą z dn. 26. VI. 1916 r., przepisy zawarte w §§ 21—79 kodeksu cywilnego (B. G. B.), oraz prawo przemysłowe z dn. 21. VI. 1869 r.; na obszarze b. zaboru austrjackiego ustawa z dn. 15. XI. 1867 r.

b) Po wojnie. Prawo koalicji w Polsce gwarantuje konstytucja. Art. 108 ustawy z dn. 17. III. 1921 r. głosi: „obywatele mają prawo koalicji, zgromadzania się i zawiązywania stowarzyszeń i związków". Nowa konstytucja z dn. 23. IV. 1935 r. zapewnia obywatelom w art. 5 p. 2 „wolność sumienia, słowa i zrzeszeń", jednak punkt 3-ci tegoż artykułu dodaje: „Granicą tych wolności jest dobro powszechne", co stwarza możliwość daleko idącej ingerencji państwa w działalność zrzeszeń, gdyż państwo samo określa co stanowi dobro powszechne, a co mu się sprzeciwia.

Podstawą prawną działalności związków zawodowych jest dekret z dnia 8. II- 1919 r. w przedmiocie tymczasowych przepisów o pracowniczych związkach zawodowych, obowiązujący na obszarze województw warszawskiego, łódzkiego, kieleckiego, lubelskiego, wileńskiego i w zach. częściach województwa białostockiego. Na pozostałych obszarach państwa obowiązują przepisy prawa o stowarzyszeniach z dn. 27. X. 1932 roku, które zresztą rozciągają się także na związki zawodowe podlegające dekretowi z 1919 roku, ale tylko w sprawach przewidzianych w art. ii ust. 2 i art. 15 i 17 (kompetencje nadzorcze władzy publicznej), oraz w artykule 59 zezwalającym na tworzenie filji związkom zawodowym także na obszarach, na których nie obowiązuje dekret z r. 1919.

Dekret lutowy określa zadania związków zawodowych jako „obronę i popieranie interesów ekonomicznych i kulturalnych danej gałęzi pracy". Wymagana jest rejestracja związków, określone wytyczne którym od powiadać winien statut, nadana jest związkom rejestrowanym osobowość prawna.

Art. 7 upoważnia do wprowadzenia do „ustawy" związku przepisów o odpowiedzialności dyscyplinarnej i materjalnej