Magazyn63601

832

MACEDONJA I MACEDOŃSKA KWESTJA

rze narodowości bułgarskiej, podczas gdy Bułgarzy nadal utrzymywali, że w M. serbskiej niema wogóle Serbów, lecz tylko Bułgarzy. Grecy w swej części M. stwierdzili, że niema Słowian, lecz są tylko Grecy „sla-wofoni" (mówiący po słowiańsku), „bulga-rofoni" i „serbofoni". W porównaniu z obliczeniami albańskiemi liczba Albańczyków wystąpiła w statystykach nowych władców zmniejszona do połowy. Oczywiście, nastąpiły dobrowolne i przymusowe migracje, które silnie zmieniły skład etniczny M. w porównaniu ze stanem z przed 1912 r.: Bułgarzy z M. serbskiej i greckiej częściowo wyemigrowali do Bułgarji, Turcy do Turcji, Kucowołosi do Rumunji. Emigracje te powtórzyły się, w jeszcze silniejszej mierze, po wojnie światowej, przyczem i Albańczycy zaczęli się przenosić do własnego państwa. Nadto część Albańczyków i Kucowołochów miała odzyskać swe poprzednie słowiańskie poczucie narodowe. Bułgarzy podczas rządów w obecnej M. jugosłowiańskiej, 1915 do 1918, oczywiście znów zaprzeczyli istnieniu tam wogóle Serbów i, prawdopodobnie, proces podobny powtórzyłby się jeszcze, gdyby znów miało dojść do zmian terytorjalnych w M. Jugosłowiański spis ludności z 1921 (późniejszych danych brak) wykazał w Ser-bji Południowej (M. serbska i obwód no-wopazarski) na 1,5 milj. ludności: 879 tys. Serbów, 417 tys. Albańczyków, 148 tys. Turków, 10 tys. Kucowołochów. W M. greckiej, gdzie po 1922 r. osiedlono kilkaset tys. uchodźców z Anatolj i, spis z 1928 na 1,3 milj. ludności wykazał 82 tys. „slawo-fonów“ i 20 tys. Kucowołochów. M. bułgarska wreszcie (okrąg Petricza) zaludniona jest w całości przez Bułgarów (182 tys.

w 1934)-

2. Itozwój zagadnienia do r. 1912. Zrazu w XIX w. toczył się w M., wówczas tureckiej, spór wyłącznie o dusze między Grekami a Słowianami. Spór ten prowadzili patrjoci bułgarscy, dążący do samodzielnej Cerkwi. Serbja oficjalna nie prowadziła żywszej akcji w M., zwracając przed r. 1878 całą swą ekspansję polityczną na płn. zach. (Bośnia); między innemi akt federacji serb-sko-bulgarskiej z 1867 wymieniał M. wśród ziem bułgarskich. W 1870 r. Bułgarzy zdołali uzyskać wyodrębnienie swej Cerkwi z pod władzy patrjarchatu: egzarchat bułgarski objął swemi biskupstwami prawie całą M. (bez części nadmorskiej). Dopiero w późniejszym okresie Serbowie zwrócili uwagę na związki gospodarcze M. z Serbją i nawiązali do tradycyj panowania serbskiego w M. w średniowieczu, a gdy okupacja Bośni w 1878 zamknęła Serbji drogę na zachód, akcja w M. pozostała jedyną drogą ekspansji dla Serbji, co potwierdził układ austro-serbski z 1881. Tymczasem jednak ożywiona akcja bułgarska, opierająca się na dobrej organizacji kościelnej i szkolnej, potrafiła opanować niemal całą M. Serbowie postanowili więc wystąpić do walki, najpierw duchowej, później zaś i zbrojnej, z Bułgarami. Sprzymierzając się z Grekami, zawistnie śledzącymi postępy bułgarskie, uzyskiwała zręcznie działająca dyplomacja serbska, dzięki dobrym zarazem stosunkom z Portą, biskupstwa dla Serbów.

Z drugiej strony, nowe państwo bułgarskie, w którem Bułgarzy z M. zajęli liczne kierownicze stanowiska, zwróciło baczną uwagę na utwierdzenie bułgarskiego stanu posiadania w M. Między Białogrodem a Sofją pojawia się silny antagonizm na tle współzawodnictwa w M., a próby porozumienia (układy z 3, III. 1897 i 12. IV. 1904) mają tylko chwilowe znaczenie, przy-czem na terenie M. walczący z sobą kotnici bułgarscy i czetnicy serbscy nie oglądają się bynajmniej na to, co układają między sobą dyplomaci. Słowianie równie zacięcie walczą między sobą, jak z wojskami tureckie-mi, z andartami greckimi, czy też luźnemi oddziałami albańskiemi.

W XX w. pojawia się w M. nowy konkurent: Kucowołosi, którymi się opiekuje Rumun ja. W 1903 wybucha w M. wielkie powstanie bułgarskie, z trudem po dłuższym czasie stłumione przez Turków i Albańczyków. Wypadki w M. dają mocarstwom powód do interwencji, od Porty żąda się reform i równouprawnienia dla chrześcijan — najważniejszy program austro-rosyjski ułożono w Miirzsteg, 2. X. 1903. Porta zgodziła się na reorganizację żandarmerji w M. przez oficerów europejskich, a przy generalnym gubernatorze M. mianowały Austro-Węgry i Rosja specjalnych agentów. Po chwilowem polepszeniu wszystko powróciło jednak do dawnego stanu rzeczy. Mocarstwa przygotowywały nową interwencję (Edward VII i Mikołaj II w Rewalu, czerwiec 1908), co dało bezpośredni powód dla wybuchu rewulucji mlodoturec-kiej, przygotowanej właśnie w garnizonach w M. Hasła równouprawnienia, głoszone przez mlodoturków chwilowo pozyskały lud-