Magazyn6
8201

774

CZAS PRACY

ny. To też dzień taki przypada w państwach europejskich na niedzielę, oraz bywa udzielany, w miarę możności, jednocześnie wszystkim pracownikom danego zakładu.

b) 40 godzinny tydzień pracy. Wszystkie ustawy o 8 godzinnym dniu pracy przeobraziły zasadniczo stanowisko robotnika w umowie o pracę na jego korzyść. Lecz już wykonywanie tych ustaw w pierwszych latach ich istnienia dostarczało dość dowodów, że całkowite ich urzeczywistnienie natrafi na silny opór. Jednocześnie jednak, wskutek kryzysu pojawia się hasło dalszego skrócenia c. p. do 40 godzin tygodniowo. Hasło to rozpatrywane jest obecnie w nieco odrębnej płaszczyźnie, niż dotychczasowe zasady wprowadzenia krótszego dnia pracy. Już nie chęć ograniczenia wyzysku pra-cu [ącego człowieka jest tutaj głównym celem, lecz gospodarcza potrzeba przystosowania produkcji do kryzysu. Właśnie w związku z owem gospodarczem podłożem zagadnienia ujawnia się wyraźnie różnica poglądów w tej sprawie robotników i przedsiębiorców. Według opinji robotników skrócenie czasu pracy byłoby należną robotnikowi formą udziału w postępie życia gospodarczego, który nie uzasadnia dalszego stosowania 48 godzinnego tygodnia pracy, zaś według opinji przedsiębiorców oznaczałoby tylko zarządzenie kryzysowe, pociągające za sobą odpowiednią obniżkę płacy. To też dopiero na tle zestawienia czasu pracy z płacą może się ujawnić, czy dane skrócenie c. p. oznacza zwykłe zmniejszenie produkcji wraz z nieuchronnem wówczas obniżeniem poziomu życia danych robotników, czy też polepszenie warunków pracy w ramach produkcji dotychczasowej.

2. Niemcy. W pierwszym okresie po wojnie światowej c. p. w Niemczech normo wały rozporządzenia: z dn. 23. XI. 1918 r. o unormowaniu czasu pracy robotników przemysłowych, z dn. 23. XI. 1918 r. o c. p. w piekarniach i cukierniach, z dn. 18. III. 1919 r. o unormowaniu c. p. pracowników podczas okresu demobilizacji oraz z dn. 5. II. 1919 r. o odpoczynku niedzielnym w handlu i w aptekach. Zakres stosowania rozporządzenia z dn. 23. XI. 1918 r. był znaczny, gdyż oprócz przedsiębiorstw przemysłowych i górniczych dotyczyło ono także przedsiębiorstw rolniczych o charakterze przemysłowym. Roz por zą lżenie to ustalało jednolitą normę 48 godzinnej pracy tygodniowej dla wszelkich gałęzi przemysłu, nie wyłączając przemysłów sezonowych. W roku 1923 rozporządzeniem z dn. 23. XII. zmieniono istniejący stan rzeczy. Nie zawieszono wprawdzie przepisów rozporządzenia o c. p. 2 roku 1918, lecz umożliwiono przedłużenie c. p. w drodze umów zbiorowych. Niemcy były też pierwszem państwem europejskiem, które w drodze ustawodawczej zachwiało zasadę 8 godzinnego dnia pracy. Wpływ tego zarządzenia odbił się nietylko na normach c. p. w Polsce w przemyśle węglowym, lecz znalazł oddźwięk również w stosunkach międzynarodowych (narada specjalna 4-ch ministrów pracy: francuskiego, angielskiego, belgijskiego i niemieckiego w Bernie w grudniu 1924 roku). W praktyce, mimo zmienionych norm ustawowych, przeważał jednak 8-go-dzinny dzień pracy dzięki ówczesnemu znaczeniu niemieckich organizacyj zawodowych. Rozporządzenie z dn. 16. VII. 1927 r. przywraca dawną 8 godzinną normę c. p., która się też utrzymała wówczas mimo usilnego przeciwdziałania przemysłowców. Według ankiety Międzynarodowej Federacji Związków Zawodowych, przeprowadzonej w roku 1928, pracowało w Niemczech najwyżej 48 godzin na tydzień 63%, ponad 48 godzin — 26% ogółu zatrudnionych robotników. Reszta to częściowo bezrobotni. Od 54 do 60 godzin na tydzień pracowało nie więcej niż 3%. Dodać trzeba, że ankieta ta dotarła również i do zakładów mniejszych, mających zazwyczaj, jak wiadomo, dłuższy czas pracy. W miarę pogłębiania się kryzysu (w roku 1930 przeszło 5 000 000 bezrobotnych) skrócenie c. p. rozpatrywane było w opinji publicznej bardzo szeroko, przedewszystkiem pod kątem walki z kryzysem. Zagadnieniem tern zajęła się specjalna komisja rzeczoznawców pod przewodnictwem Braunsa. Uchwały tej komisji znalazły wyraz w dekrecie zwanym „Not-verordnung“ z 5. VI. 1931 r., który upoważnił rząd Rzeszy do obniżenia c. p. do 40 godzin na tydzień w zakładach, zatrudniających powyżej 10robotników. W związku z tern i postanowieniami wprowadzono też redukcję c. p. w wielu zakładach pracy (w przemyśle elektrotechnicznym, w przedsiębiorstwach publicznych, w przemyśle węglowym i t. p.). Przemiany gruntowne dokonały się w zakresie c. p. od chwili zaprowadzenia ustroju narodowo-socjalistyczne-go. Z dniem 1. V. 1934 r. weszła w życie ustawa z dnia 20. I. 1934 ^r- ⁰ pracy naro-