Magazyn6
8001

772

CZAS PRACY

nawia odpoczynek tygodniowy dla robotników i pracowników, ustawa z dnia 29. IV. 1905 r. wprowadza 8 godzinny dzień pracy dla niektórych kategoryj robotników w górnictwie. Dzięki umowom zbiorowym przyjął się 8 godzinny dzień pracy w przemyśle szklanym. W r. 1910 zaprowadzono tę normę także i w niektórych zakładach publicznych.

4. Niemcy. W Niemczech istniał bardzo długi dzień roboczy niemal do końca XIX stulecia. Do czasu utworzenia Rzeszy Niemieckiej pierwsze ograniczenia c. p. wprowadzono w Prusach w r. 1839; dotyczyły one, podobnie jak w W. Brytanji, tylko dzieci. Dopiero od r. 1880 poczyna się utrwalać 12-godzinny dzień pracy na terenie całej Rzeszy. W przemyśle włókienniczym utrzymywała się jednak nadal 13, 14, a nawet 15-godzinna praca na dobę. Ustawa z dnia 1. VI. 1891 r. wprowadziła xi-godzinny dzień pracy dla dorosłych robotnic. Początek pracy ustalono na godz. S.30, a koniec najpóźniej na godzinę 8.30. Dzięki tej ustawie Niemcy upodobniły się do Szwajcarji, gdzie ustawa taka obowiązywała już od roku 1877 i do Austrji, gdzie istniała od roku 1883. Ustawą z dnia 1. I. 1910 r. wprowadzono dla kobiet i robotników młodocianych ro godzinny dzień pracy, zaś w soboty i w wilję dni świątecznych 8 godzinny dzień pracy. Zakaz pracy nocnej kobiet, zatrudnionych w przemyśle, normował § 137 Ordynacji Przemysłowej Rzeszy Niemieckiej, w brzmieniu ustawy z dn. 28. XII. 1908 r. Ustawą z dn. 30. III. 1903 r. unormowano pracę dzieci. Dla męskich pracowników dorosłych wprowadzono t. zw. „higjeniczny maksymalny dzień roboczy", który ustanawiały władze administracyjne w razie nadwyrężenia zdrowia z powodu przeciążenia pracą (§ 120 f. Ord. Przem. Rz. Niem.). Nadto unormowano dla ogółu robotników odpoczynek niedzielny, który winien był wynosić nie mniej, niż 24 godziny na tydzień (§ 105 b. Ord. Przem.). Pod koniec ubiegłego stulecia wprowadzono 8 godzinny dzień pracy w kopalniach, oraz w niektórych zakładach prywatnych. W praktyce c. p. był w tym okresie znacznie krótszy, niż określały normy ustawowe. Był bowiem regulowany na mocy umów zbiorowych, które, dzięki znaczeniu organizacyj zawodowych, były stosowane wówczas we wszystkich większych ośrodkach pracy.

5.    Austrja. Pierwsze rozporządzenia, normujące pracę dzieci (granica wieku dopuszczania do pracy), pojawiły się tutaj już pod koniec XVIII stulecia (18. II. 1787 r.). Tern niemniej jednak, jeszcze w połowie stulecia XIX, dzień pracy był bardzo długi. Ordynacja Przemysłowa począwszy od roku 1860 ogranicza c. p. osób od 10 do lat 14 na 10 godzin, od lat 14 do 16 na 12 godzin na dobę, oraz wprowadza zakaz pracy nocnej dla osób do lat 16. Dopiero 25 lat później ustalono na mocy ustawy z dnia 8. III. 1885 roku 11 godzinny dzień pracy dla ogółu robotników, zatrudnionych w fabrykach. Ustawy z dn. 16. I. 1895 ^r* oraz z dn. 18. VII. 1905 r. rozciągają zasadę 24 godzinnego odpoczynku niedzielnego, obowiązującego w przemyśle od r. 1885, również na zakłady handlowe. Ustawa z dn. 21. XI. 1911 r. wprowadza — zgodnie z normami konwencji berneńskiej — zakaz pracy nocnej kobiet, zatrudnionych w przemyśle. Ustawa z dn. 21. IV. 1913 r. zezwala na skrócenie 11-godzinne-go dnia pracy w zakładach szkodliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia. Co do norm c. p., obowiązujących w górnictwie, Austrja wyprzedziła inne państwa europejskie, wprowadzając ustawą z dn. 27. VI. 1901 r. 9 godzinny dzień pracy w kopalniach pod ziemią.

6.    Rosja. W kraju tym ustawy o c. p. były — zgodnie z całością stosunków ustrojowych — na poziomie bardzo niskim. Ustawa z dn. 4. IV. 1862 r. zabrania zatrudniania dzieci do lat 12 w kopalniach pod ziemią w nocy. Ustawa z dn. 1. VI. 1882 r. wprowadza dla osób od 12 do 15 lat zakaz pracy między godziną 9 wieczorem a 5 rano. Zakaz pracy nocnej kobiet i młodocianych do lat 17 istniał w przemyśle bawełnianym, wełnianym, lnianym i tkanin mieszanych, oraz przy wszelkich robotach w górnictwie (art. 64 i 65 ros. Ustawy o pracy w przemyśle wydanej w 1913 r.). Główny Urząd do Spraw Fabrycznych i Górniczych mógł rozszerzyć ten zakaz również i na inne gałęzie przemysłu — z upoważnienia tego wszakże nie skorzystał. W wyniku wielkiej akcji strajkowej, w której domagano się ustanowienia ustawowej normy c. p. dla ogółu robotników, wprowadzono ustawą z dn. 2. VI. 1897 roku, podobnie jak w Austrji i w Szwajcarji, dla ogółu robotników 1 r¹/, godzinny dzień pracy. W praktyce c. p. był