Magazyn6
7901

771

CZAS PRACY

łach przemysłu do 12 i więcej, zaś najwyższa norma ustawowa nie była niższa, niż 11, wzgl. 10 godzin na dobę. Tylko w górnictwie c. p. określony był w wielu państwach ustawowo. Austrja od roku 1901, Francja od roku 1905, Holandja od roku 1907, W. Brytan ja od roku 1908, Belgja od roku 1909 wprowadzają 9, 8^ł/* i 8 godzin pracy dziennie. Dla ogółu robotników unormowano w drodze ustawowej 8 go dzinny dzień pracy w okresie przed wojną światową tylko w Australji. W roku 1873 parlament Nowej Zelandji uchwalił ustawę o 8 godzinnym dniu pracy dla kobiet i dzieci, a w roku 1874 analogiczną ustawę uchwalono w Wiktorji. W roku 1901 zakres stosowania tych ustaw rozszerzono również na męskich robotników dorosłych.

2. W. Brytanja. W W. Brytanji wydano w roku 1802 pierwszy przepis ustawowy z zakresu c. p. Ustawa dotyczyła wyłącznie fabryk bawełnianych i obejmowała tylko dzieci ubogie, ustalając dla tych to dzieci nie mniej, niż 12 godzinny dzień pracy. Już sama treść tej ustawy ujawnia w całej wyrazistości ówczesne warunki życia ludności robotniczej. Jak stwierdzają ankiety rządowe o warunkach pracy dzieci, przeprowadzane w drugiej ćwierci ubiegłego stulecia, dzieci w kopalniach rozpoczynały pracę od czwartego roku życia. C. p. trwał w licznych wypadkach 14, 15, a nawet 18 godzin. W podobnie ciężkich warunkach pracowały kobiety. Dzień roboczy kobiet, zatrudnionych w przemysłach sezonowych, był niemal nieograniczony — odpoczynek na dobę nie przekraczał kilku godzin. Dopiero w 17 lat po wydaniu owych przepisów z roku 1802 uchwalono nową ustawę, rozszerzając jej działanie na wszystkie dzieci pracujące. W r. 1825 skrócono c. p. w soboty. Ustawa z roku 1833 stosuje się już do całego przemysłu przędzalniczo-tkac-kiego i ustala 48 godzinny tydzień pracy dla dzieci (9—13 lat), 69 godzinny dla młodzieży (13—j8 lat), wzbraniając jednocześnie pracy nocnej dla tych kategorji robotników. Odtąd W. Brytanja kroczy na czele państw europejskich w zakresie ustaw o pracy. W roku 1848 wprowadza 10 godzinny dzień pracy dla kobiet i młodocianych, zatrudnionych w przemyśle włókienniczym, zaś przez ustawy z dn. 30. VII. 1874 r. oraz z dn. 27. V. 1878 r. rozszerza te przepisy — po raz pierwszy w Europie — na cały przemysł. Inicjatywa ustawodawcza nie ogranicza się do przemysłu. Począwszy od roku 1886 rozszerzono przepisy, obowiązujące w zakresie c. p. kobiet i młodocianych, zatrudnionych w przemyśle, również na handel. Liczne te przepisy skody-fikowano ustawą z dn. 17. VIII. 1901 (Factory and Workship Act) ograniczającą c. p. kobiet i młodocianych do 55^l/₂ godzin tygodniowo. C. p. robotników dorosłych ustalany był na mocy umów zbiorowych, zawieranych przez organizacje zawodowe. Umowy te stały się też w Anglji głównym regulatorem stosunków między robotnikami a przedsiębiorcami. W praktyce wahania co do dnia pracy były w poszczególnych gałęziach przemysłu dość znaczne, w porównaniu jednak z państwami kontynentalnemi przeciętny c. p. był w Anglji dość krótki. W wielu kopalniach zastosowano 8 godzinny dzień pracy już w roku 1858. Pod koniec ubiegłego wieku wprowadzono tę normę także w przemyśle budowlanym i we wszystkich warsztatach państwowych. W zakładach o ruchu ciągłym praca odbywała się z reguły na 3 zmiany.

3. Francja. Podobnie jak w W. Brytanji pierwsze ustawy o c. p. pojawiły się we Francji dość wcześnie, nie były jednak wykonywane. Ani ustawa z dn. 22. III. 1841 roku o pracy dzieci, ani też dekret rewolucyjny z 1848 roku, ustanawiający

10    godzinny dzień pracy, nie miały znaczenia bezpośredniego. W praktyce c. p. był nadal bardzo długi: w przemyśle włókienniczym wynosił z reguły 15—17 godzin na dobę. Ustawą z dnia 19. V. 1874 roku unormowano pracę dzieci. C. p. dzieci do lat 12 nie mógł przekraczać 6 godzin, od lat 12 do 16 najwyżej 12 godzin na dobę. Dopiero ustawą z dnia 2. XI. 1892 roku rozciągnięto te przepisy także na robotnice dorosłe. C. p. wynosił, zgodnie z tą ustawą 10 godzin dziennie dla osób do lat 16; 11 godzin dla osób od 16 do 18 lat i robotnic dorosłych; dla robotników męskich pozostał w mocy 12 godzinny dzień roboczy. Ustawą z dnia 30. III. 1900 roku wprowadzono

11    godzinny dzień pracy, normę tę zredukowano po 4-ch latach do 10 godzin dziennie. Początek bieżącego stulecia był we Francji okresem wzmożonej pracy ustawodawczej z zakresu ochrony pracy. Dekret z 26. I. 1910 r. wprowadza, zgodnie z międzynarodową konwencją berneńską o zakazie pracy nocnej kobiet, zakaz taki w ciągu 11 godzin, ustawa z 13. VI. 1906 r. usta-

49*