Magazyn6201

76

NIEMEN — NIEMIECKA MARKA

nież Szczara od ujścia do niej kanału Ogińskiego oraz Wilja od ujścia Żejmiany do granicy polsko-litewskiej; ze względu na szypoty żegluga na Wilji jest jednak bardzo utrudniona i ruchu towarowego niema zupełnie. Okres żeglugi na Szczarze i N. trwa przeciętnie od połowy kwietnia do połowy listopada. N. od granicy polsko-sowieckiej do ujścia Szczary oraz żeglownym odcinkiem Szczary administruje Państwowy Zarząd Wodny w Słonimiu, pozostałym odcinkiem polskim N. oraz kanałem Augustowskim — Państwowy Zarząd Wodny w Augustowie; Wilją — Państwowy Zarząd Wodny w Wilnie.

K. Chmielewski.

Niemiecka marka.

i. System pieniężny w Niemczech do wprowadzenia reichsmarki (1873). 2. Od wprowadzenia reichs-marki (1873—1914).    3. Okres inflacji (1914—

1923). 4. Stabilizacja marki, okres waluty dewi-zowo-złotej (1923—-1931). 5- Marka niemiecka od lipca 1931 r.

1.    System pieniężny w Niemczech do wprowadzenia reichsmarki (1873). Przed wprowadzeniem marki niemieckiej system monetarny w Niemczech odznaczał się brakiem jednolitości; na terenie Niemiec obiegało wiele rodzajów pieniądza, różnych pod względem nazwy, materjalu monetarnego oraz mocy zwalniania z zobowiązań. Próby zreformowania tego rodzaju stanu rzeczy, jak długo rozbicie polityczne Niemiec istniało, nie dawały zadowalających rezultatów. Umowa monetarna wiedeńska, którą zawarły 24 stycznia 1857 r. państwa niemieckie, należące do Związku Celnego, wprowadziła w zasadzie munometalizm srebrny, który w tym czasie był faktycznie systemem monetarnym większości państw niemieckich, oraz ustaliła funt Związku, równy 500 gramom srebra, jako standardową wagę menniczą. Jednakże w Niemczech nadal obiegały różne jednostki monetarne, z których talar w Niemczech północnych, a gulden w Niemczech południowych miały największe znaczenie. Do 1871 roku na terenie Niemiec utrzymało się siedem różnych systemów monetarnych. Nie lepiej też przedstawiała się sytuacja w dziedzinie obiegu papierowych znaków pieniężnych.

2.    Od wprowadzenia reichsmarki (1873

1914). Unifikacja polityczna Niemiec wyraziła się w dziedzinie monetarnej tendencjami wprowadzenia jednolitego systemu pieniężnego; ta dążność znalazła swoje odbicie w konstytucji Związku Niemieckiego, która weszła w życie dnia 1 stycznia 1871 r. oraz w konstytucji Rzeszy Niemieckiej z dnia 16 kwietnia 1871 zawierającej odpowiednie przepisy, dotyczące ujednostajnienia obiegu pieniężnego.

Początkowo starano się unormować podstawy emisji not, później przystąpiono do zreformowania systemu monetarnego. System monetarny niemiecki definitywnie został zreformowany, jeśli chodzi o stronę formalno-prawną, z chwilą uchwalenia przez Reichstag dn. 18 marca 1873 ustawy monetarnej. Ustawa ta zaczęła obowiązywać 9 lipca 1873. Została wprowadzona nowa jednostka monetarna, Reichsmarka; nazwa jej wywodzi się od nazwy wagi, jaka oddawna była używana w Europie zachodniej dla złota i srebra. Marka jako pieniądz obiegała jedynie w niewielu państwach, częściej była pieniądzem obrachunkowym. Marka, dzieląca się na 100 fe-nigów, zawierała 0,3982 grama złota próby 900. Tak więc stopa mennicza w Niemczech, zgodnie z ustawą z dnia 9 lipca 1873, została ustalona w wysokości 2 790 marek.

Ustawa monetarna niemiecka z 1873 w zasadzie wprowadziła monometalizm złoty, mimo że z jednej strony bimetalizm miał wielu zdecydowanych zwolenników, zaś z drugiej strony monometalizm srebrny był faktycznie systemem monetarnym większości państw związkowych. Postanowiono bić następujące typy monet złotych: 20, 10 i 5-cio markowych. Monety te mogły być bite na rachunek osób prywatnych. Ponadto przewidywano bicie monet zdawkowych Rzeszy. Czasowo dopuszczono do obiegu szereg poprzednio wybitych monet.

Całkowite przeprowadzenie reformy monetarnej trwało dosyć długo, dopiero w początkach wieku XX-go system monetarny niemiecki odpowiadał wymaganiom, postawionym przez ustawę monetarną. Zw łaszcza duże trudności nasuwała kwestja monet srebrnych, których znaczna ilość znajdowała się w obiegu. Monety srebrne częściowo zużywano na bicie srebrnych monet zdawkowych, częściowo zaś demonetyzo-wano, sprzedając kruszec na wolnym ryn-