Magazyn6401

78

NIEMIECKA MARKA

wo wypuszczać noty w funtach angielskich. Z chwilą rozpoczęcia emisji marek rentowych Reichsbank zaprzestał dalszej emisji not. Między rentenmarką a marką papierową została ustalona relacja: i renten-marka = i biljon marek papierowych.

Założenie Rentenbanku pozwoliło na zahamowanie inflacji i ustabilizowanie kursu marki niemieckiej, jednak stabilizacja ta na dłuższą metę wydawała się problematyczna z powodu przeszkód natury technicznej, mianowicie na skutek braku rezerw dewizowo-złotych, pozwalających na utrzymanie kursu marki na poziomie stałym i przeciwdziałanie spekulacji. Dalszy etap reformy monetarnej został dokonany przy wydatnej pomocy finansowej zagranicy. Nowa ustawa monetarna i bankowa została wydana w dn. 30 sierpnia 1924.

Wprowadzono w Niemczech monometa-lizm złoty, znany pod nazwą waluty de-wizowo-złotej. Jednostką pieniężną jest reichsmarka, zawierająca, tak samo jak przed wojną, 0,3982 grama złota próby 900.

Równocześnie zorganizowano Reichsbank, który rozpoczął ponownie swą działalność dn. u października 1924. Działalność innych banków emisyjnych została ograniczona przez ustalenie globalnego maksymalnego kontyngentu w wysokości 194 mi-ljonów marek.

Z chwilą rozpoczęcia działalności przez Reichsbank została zawieszona działalność Rentenbanku i Golddiskontobanku jako banku emisyjnego. Likwidacja obiegu marek rentowych (który w tym okresie nieco przewyższał dwa miljardy rentenmarek) miała być dokonana w ciągu dziesięciu lat.

Tak więc pod względem formalno-prawnym system monetarny niemiecki nie różnił się od systemu przedwojennego. Pod względem faktycznym zachodziła ta różnica, że monety złote nie obiegały, bank noty zaś były wymienialne na sztaby złote, względnie na dewizy krajów o walucie złotej, począwszy od pewnej minimalnej sumy. W rezultacie w obiegu znajdowały się następujące rodzaje pieniądza: noty Reichs-banku, będące prawnym środkiem płatniczym nieograniczonym, monety srebrne — do sumy 20 marek, inne monety zdawkowe — do sumy 5 marek. Kasy publiczne były obowiązane przyjmować te rodzaje pieniądza bez ograniczenia sumy. Inne rodzaje pieniądza, jak np. noty innych banków emisyjnych, były fakultatywnym pieniądzem. Obieg znaków pieniężnych, które kursowały w czasie inflacji, był zakazany. Stosunek wymienny nowych not na marki papierowe został ustalony: 1 reichsmarka — 1 biljon marek papierowych. Relacja między rentenmarką a reichs-marką została ustalona na 1 za 1. Równocześnie ustalono stosunek dla przeracho-wania wszystkich należności okresu przed-stabilizacyjnego na I reichsmarkę za 1 biljon marek papierowych.

5. Marka niemiecka od lipca 1931. System monetarny tak zorganizowany funkcjonował zadowalająco do chwili, gdy kryzys gospodarczy z 1929 r. nie zyskał na ostrości. Wielki spadek cen zachwiał równowagę bilansu płatniczego Niemiec; nierównowaga ta została powiększona, gdy zaczęto gwałtownie wycofywać krótkoterminowe kapitały zagraniczne.

W celu przeciwdziałania temu Niemcy wprowadziły reglamentację dewizową w lip-cu 1931. Reglamentacja dewizowa stawała się z biegiem czasu coraz bardziej rygorystyczna, wreszcie objęła cały obrót płatniczy Niemiec z zagranicą. Jako pomocniczy instrument, częściowo zmniejszający rygoryzm reglamentacji dewizowej, zastosowano na szeroką skalę clearing bez-transferowy rozrachowy wania należności międzypaństwowych w sposób, nie wymagający transferowania dewiz i złota zagranicę. W chwili obecnej beztransferowe regulowanie należności międzypaństwowych obejmuje 80% obrotów Niemiec z zagranicą.

W wyniku prowadzonej ekspansywnej polityki kredytowej oraz polityki autarkji utrzymywany na drodze reglamentacji dewizowej parytetowy kurs marki niemieckiej staje się coraz bardziej fikcyjny, coraz bardziej odbiega od kursu, wyznaczanego przez parytet siły nabywczej. Równocześnie Niemcy manipulują w sposób pośredni kursem marki celem forsowania eksportu, niezbędnego dla zdobycia dewiz na import surowców. Te wszystkie okoliczności spowodowały rozszczepienie jednolitego parytetowego kursu marki na szereg różnych kursów, zależnie od rodzaju dokonywanych transakcyj, oraz zależnie od kraju, z jakim wymiana jest prowadzona. Tak powstały register- czyli sperrmarki, marki clearingowe i t. d. W ten sposób osiąga się do-