Magazyn6301

77

NIEMIECKA MARKA

ku. Jednak wobec spadku ceny srebra po 1873 zatrzymano w obiegu dosyć dużą ilość monet srebrnych, nadając im prawo pełnego prawnego środka płatniczego. W rezultacie, mimo ustawowego wprowadzenia w 1873 monometalizmu złotego, system monetarny niemiecki przez dłuższy okres czasu był właściwie bimetalizmem ułomnym, dopiero po 1909 odpowiada on wymaganiom ustawy, bowiem w tym roku talary srebrne, będące pełnym prawnym środkiem płatniczym, zostały ostatecznie wycofane z obiegu.

Równocześnie ustawa monetarna z 1873 roku zastrzegła, że banknoty, które nie opiewały na marki, winny być wycofane przed 1 stycznia 1876.

Reforma monetarna została uzupełniona leorganizacją niemieckiej bankowości emisyjnej. Dnia 30 stycznia 1875 została przez Reichstag uchwalona ustawa bankowa, która dnia 14 marca 1875 weszła w życie. Starano się pogodzić istniejący stan rzeczy z centralizacją bankowości emisyjnej. Nowy przywilej emisji banknotów mógł być udzielony jedynie na podstawie ustawy Rzeszy. Reichsbank, powołany do życia ustawą bankową, rozpoczął swą działalność dnia 1 stycznia 1876. Stał się on centralnym bankiem emisyjnym Rzeszy, inne banki emisyjne zostały poddane ścisłej kontroli kanclerza Rzeszy, przyczem ograniczono ich prawo emisji. W ten sposób stworzono w Niemczech jednolity system monetarny i bankowości emisyjnej.

Przed wojną europejską w Niemczech znajdowały się następujące rodzaje pieniądza: noty Reichsbanku i monety złote, będące nieograniczonym prawnym środkiem płatniczym, monety zdawkowe, będące ograniczonym środkiem płatniczym, oraz noty innych banków emisyjnych, będące pieniądzem fakultatywnym.

W chwili wybuchu wojny (koniec lipca 1914) całkowity obieg pieniężny w Niemczech wynosił 5 741 mil jonów marek; poszczególne części składowe obiegu wynosiły: monety złote — 2 600 miljonów marek, bilon —    1 120 miljonów marek, noty

Reichsbanku —    1 891 miljonów marek,

noty innych banków emisyjnych — 130 miljonów marek.

3. Okres inflacji (1914-1923). W chwili wybuchu wojny europejskiej została zawieszona wymienialność banknotów na złoto (dn. 4 sierpnia 1914). Równocześnie Bank Rzeszy i inne banki emisyjne rozszerzały emisje swych not na podstawie lombardowania papierów państwowych. Inflacja w Niemczech nie zakończyła się z chwilą przerwania działań wojennych, przeciwnie po wojnie przybrała na ostrości, osiągając niespotykane dotychczas rozmiary, jak wykazują poniższe dane:

	1914 31. XII.	1918 31. XII.	1923 31. XII.	1924 7. X.
	miljony marek		biljony marek
Noty Reichsbanku . .	5 045.9	22 187,8	496 507 424	1 519 014 882
Cały obieg pieniężny .	7 011,6	33 069.8	2 703 476 000	3 688 143 882

Kursy walut zagranicznych odpowiednio wzrosły; o stopniu spadku zewnętrznej siły nabywczej marki świadczy fakt, że kurs dolara z 4,2 marek w 1913 podniósł się w okresie końcowym inflacji do 4,2 biljonów marek. Wobec tak daleko posuniętego rozstroju i chaosu monetarnego reforma systemu pieniężnego stawała się konieczna.

4. Stabilizacja marki, okres waluty dewi-zowo-złotej (1923 -1931). Okres stabilizacji marki i reformy monetarnej powojennej rozpada się na dwa podokresy: eksperyment z marką rentową, oraz wprowadzenie reichsmarki. Dnia 15 października 1923 założono Bank Rentowy (Rentenbank), który miał prawo emitować do sumy maksymalnej 2,4 miljarda noty, opiewające na nowowprowadzony pieniądz, zwany renten-marką, na podstawie posiadanych przez Bank listów zastawnych (Rentenbriefe), zabezpieczonych hipoteką na własności nieruchomej. Noty rentowe były wymieniane na listy zastawne i odwrotnie. Rentenbank rozpoczął swą działalność dn. 15 listopada 1923. Celem utrzymania kursu marki niemieckiej utworzono ustawą z dn. 19 marca 1924 Golddiskontohank, który miał pra-