Magazyn6P901

505

GRAFICZNY PRZEMYSŁ

ku. Później w latach od 1840—1870 powstało wiele innych modeli, nie dających jednak zadawalających rezultatów w praktyce.

Genjalną w pomyśle maszynę do składania stworzy! Amerykanin James W. Paige. Lecz zbudowany model tej maszyny był zbyt skomplikowany, bo posiadał około 15000 części. Patent na wynalazek Paige’a nabył Otto Mergenthaler, który w parę lat później, w 1886 roku, wykończył maszynę, zbudowaną na zasadzie idei Paige’a, lecz znacznie uproszczoną. Maszyna ta, nazwana przez wynalazcę „Linotyp“, różniła się od motelu Paige'a tem, że składa nie czcionki, lecz maitryce, które następnie odlewa automatycznie w wiersze. W roku 1899 ukazała się na rynku konkurencyjna dla linotypu maiszyna „Monotyp", konstrukcji Anglika Tolberta Lanstona. Monotyp składa się z dwóch maszyn: maszyny do pisania, dziurkującej taśmę papieru, która następnie umieszczona! w drugiej maszynie odlewającej czcionki powoduje odlew pojedynczych czcionek w żądanej kolejności, skład taki wymaga tylko przełamania, aby stanowić gotową formę do druku.

Pierwszą kliszę cynkową (przy pomocy kopji fotograficznej) otrzymał Francuz M. Gilot. W parę lat później (w roku 1882) wynalazek ten został bardzo udoskonalony przez Niemca Meinsenbacha, który zastosował do fotografji reprodukcyjnej siatkę naciętą na szkle djamentem, którą się umieszcza przed kliszą, aby otrzymać na zdjęciu punkt o równem, pełnem nasileniu światła. Tym sposobem efekty, które na kliszach półtonowych daje różnica naświetlenia, na kliszy siatkowej występują w różnicy wielkości punktów, lecz o jednakowem naświetleniu. Wynalazek ten dał podstawę do druku trójbarwnego i dalszemu rozwojowi reprodukcji barwnej.

Późniejszym wiele od druku wypukłego (z czcionek lub klisz trawionych) jest druk płaski (litografja), wynaleziony dopiero w roku 1800 przez Alojzego Senefeldera w Bawarj i.

Zasada tego wynalazku opierała się na dwóch spostrzeżeniach mianowicie że kamień wapienny chciwie wchłania wodę, i że powierzchnia wilgotna kamienia nie przyjmuje tłustej farby.

Aż do początku XX wieku litografja rozwijała się obok drukarstwa, będąc stosowana do wykonywania druków, gdzie główną rolę grał rysunek, zwłaszcza kolorowy. W końcu XIX wieku zaczęto używać płyt cynkowych i aluminjowych zamiast kamieni.

Dało to możność w początku XX wieku zastosować w druku płaskim t. zw. druk pośredni, a mianowicie, dla uniknięcia tłoczenia powierzchni twardej (kamienia lub blachy) na powierzchnię twardą papieru, zastosować tłoczenie płyty cynkowej na gumę i dopiero gumy na papier. System ten zwany po angielsku „Offset" dał zdumiewające rezultaty. W ciągu ostatnich dwudziestu paru lat maszyny „offset" usunęły zupełnie od pracy maszyny litograficzne, a nadto rywalizują nawet w druku tekstu czcionkowego z drukarstwem. Maszyny offsetowe górują nad cylindrycznemi maszynami drukarskiemi szybkością (do 7 000 druków na godzinę) i tem, że są budowane do druku jednoczesnego 2-ch, a nawet 3-ch kolorów. Rozwój fotografji reprodukcyjnej oraz stosowanie preparatów światłoczułych dla otrzymywania płyt do druku na offsecie daje coraz wybitniejszą przewagę techniki druku płaskiego nad drukiem wypukłym.

Trzecią najmłodszą w powszechnem użyciu jest technika druku wklęsłego, rotogra-wjura.

Ten system druku bierze początek z miedziorytu, gdzie artysta grawerował rysunek na płycie negatywnie, zapełniał go gęstą farbą i następnie oczyszczał tamponem, nie pogłębiając powierzchni płyty. Przy tłoczeniu farba schodzi na papier, oddając rysunek wyryty na płycie. Przy nowoczesnej rotograwjurze ma miejsce ta sama zasada, tylko ręczne rytowanie zastąpione jest działaniem kwasu na płytę lub walc miedziany, na który przeniesiony jest, odpo wiednim zabiegiem rysunek lub fotogra-fja. Przy druku pośpiesznych maszyn ro-tograwjurowych zamiast tampona stosowany jest nóż stalowy, który zbiera farbę z powierzchni walca.

Do kategorji druku płaskiego należy światłodruk. Światłodruk miał duże zastosowanie w XIX stuleciu przed wynalezieniem kliszy siatkowych — był pierwszą techniką graficzną dla otrzymania reprodukcji fotograficznej. Technika świajtło-druku polega na tem, że negatyw fotograficzny kopjuje się na kliszę szklaną, powleczoną emulsją chromożelatynową. Otrzymany pozytyw ma tę własność, że żelatyna nie naświetlona pęcznieje od wilgoci, nr.