mas077 bmp

ku państwowego nad blokiem plemiennym". Wobec tego zachodzi pytanie, po cóż mieli Bałtowie, korzystający właśnie z sytuacji w Polsce, samobójczo zaczepiać swego potężnego ruskiego sąsiada i w ten sposób zmieniać proporcję sił na swą niekorzyść, narażając swoje wsie na rujnujące najazdy represyjne, które mogły tylko zniweczyć wszystkie te korzyści gospodarcze,. jakie spodziewali się oni przez działalność w Polsce osiągnąć. Trzeba przyznać, że z całego wieku XI nie można chyba znaleźć dla tego rodzaju zamierzeń bałtyckich mniej pomyślnej chwili.

Jeżeli ożywienie na granicy rusko-bałtyckiej w postaci wypraw z Kijowa przypada na czas największej świetności Rusi wczesnofeudalnej, to w analogicznym okresie dziejów Polski, w czasach Chrobrowych, obserwujemy podobne oży-. wierne na granicy polsko-bałtyckiej. Wyrażają je wprawdzie nie tyle wyprawy wojenne, ile misje chrystianiza-cyjne, powiązane jednak — choćby ze względu, na fakt patronatu polskiego monarchy nad nimi — z określonymi zamiarami natury politycznej ³⁷⁷. Zainteresowanie Bolesława I niektórymi częściami Prus dostrzega zresztą również autor omawianego przez nas poglądu⁹¹*.

Prawidłowość ta pozwala na mniemanie, że w stos u n-kach między Polską i Rusią a plemionami ‘bajtyckimi w XI w. przewaga i inicjatywa znajdowały się w rękach strony liczniejszej i organizacyjnie; silniejszej, tj. obu 'jTą.ń.stw słowiańskich^ które wykazywały — każde w szczytowym okresie swej potęgi — zainteresowanie ekspansją polityczną na ziemie zamieszkałe przez te plemiona. Ludy bałtyckie, choć ze względów gospodarczych skore do urządzania wypraw łupieskich na pograniczne ziemie sąsiadów, w zasadzie, nie należą do czynników decydujących o losach tej części Europy środkowo-wschodniej w XI w.

'Po uzyskaniu tych koniecznych przesłanek zajmiemy się sumarycznym zebraniem faktów, które po.zwolą na wyjaś-

stt Nie możemy przy tym. zapominać, że sprawami pruskimi interesuje się w czasach Chrobrego wyłącznie piśmiennictwo haglograticzne. Dla Thietmara Prusy były terenem zbyt odległym, a rodzima historiografia nie rozwinęła si^ wówczas jeszcze, stąd o działalności wojskowej Chrobrego w tym kraju posiadamy tylko ogólnikowe echa w źródłach późniejszych.

S78 H. Łowmiański, Stosunki, s. Dl—179, tenże. Studia, t. U, g. 245—247.

J

nienie genezy wojny państwa Miecława i plemion bałtyckich z Rusią Jarosława Mądrego w latach 1038—47 ^m.

Najstarsze ślady polskiej działalności w Prusach wiążą się z ekspedycją misyjną św. Wojciecha w roku 997, poprzedzoną jakąś bliżej nie znaną wojną^S8#. Są poszlaki, że właśnie Chrobry skierował na Prusy uwagę Wojciecha ^m.

_;Jeden z punktów układu gnieźnieńskiego z roku 1000 przewidywał rozszerzenie udzielonego księciu polskiemu prawa nominacji dostojników kościelnych w jego państwie także na kraje „barbarzyńskie”, zdobyte w przyszłości, co wobec formalnej przynależności ziemi Luciców do królestwa niemieckiego mogło odnosić się jedynie do świeżo rozpoczętej . akcji w Prusach ³⁸². Założenie w Polsce eremu miało ściągnąć do niej misjonarzy, skoro eremita Benedykt oczekiwał tu Brunona z Kwerfurtu z licencją na misję; że zaś misja objąć miała Prusy, wynika niedwuznacznie ze słów samego Brunona, zapisanych w Vita quinque fra-trum ³⁸\ Odłożona przez pierwszą wojnę z Niemcami spra-

37fl Temu głównie zagadnieniu poświęciłem swą poprzednią pracą (zob. przyp. 336), publikowaną w streszczeniu. Szczegółowe omówienie tego tematu nie mieści się w ramach pracy- niniejszej, gdyż znacznie wybiega on poza chronologię państwa Miecława. Ograniczę się więc tylko do najbardziej ogólnych faktów z dziedziny stosunków polsko--rusko-bałtyckich, koniecznych dla wyjaśnienia naszego problemu.

' sbo żywot św. Wojciecha pióra Brunona, mvh I, s. 217, stwierdza, że bezpośrednim sprawcą zabójstwa biskupa był możny pruski, „cuius frater a Polanis occisus erat”. S. Zakrzewski, Bolesław, s. 171, uznał wojnę tę za zaczepną ze strony Polski. Teren misji lokalizował s. Zakrzewski, tamże, s. Iio, w okolicy grodu Truso, natomiast H. łow-mlański. Stosunki, s. 173—174, w Sambii.

381 Według Żywotu rzymskiego, MPH I, s. 180, Wojciech rozważał ,,utrum Liutlcenses... an Pruzzorum fines adiret”. Ostatecznie, „quia haec regio proxima et nota fuerat duci praedicto (tj. Bolesławowi) Pruzzlae deos et Idola iret debellaturus. Dux vero cognita voluntate eius, dat ęi navem, et ipsam pro pace itineris terdeno miiite armat”. Ze słów tych widać zadowolenie Bolesława z powodu takiej właśnie decyzji Wojciecha. Zob. H. Łowmiański, Stosunki, s. 172.    ‘

883 Gall I, fl. .Tak interpretowali ów zwrot K. Tymieniecki, Misja polska w Pruslech i sprowadzenie Krzyżaków, Toruń 1935, s. 10—11 J. Bieniak, Ze studiów, s. 82, B. Włodarski, o.c., s. 11—12.

3B3 MPH VI, 8. 404; w związku z wypadkami późniejszymi, umemot llwiającymi przeprowadzenie misji, Bruno pisze: „Et dimissis Pru ■z 1 s, quo... iustior me causa duxisset, Nigrls Ungris... euangenum por

155