Magazyn6 001

78

czyste,— a ich skrzydełka krótkie, szórokio i cise.— Dość rozpostarty po Syberyi i po Europie południowej aż do u-miarkowanej, dawniej u nas liczny a dziś rzadki; kwitnie w kwietniu i maju.— [Piuus Larix Lin.].

Dostarcza, zwłaszcza na południu, wiele terpentyny weneckiej— terebinthina veneta. W porze lata gorącój w krajach bardziej południowych, liście wydzielają z siebie istotę słodkawą, która choć żywicznie trącąca, uchodzi pod mianem manny modrz ewiowij lub bryansoii-skiej— manna laricina v. brigantina, istoty lekko rozwidniającej. Na pniach wyrasta Huba modrzewiowa [Polyporus officinalis], znany już w gwóm miejscu (str. 5) grzyb. A wreszcie w Syberyi, gdzie często lasy modrzewiowe gorzeją, wyrabia się w niedotlałych pniach istota liposokowa, używana jako lók, zwana lipoaokiem uralskim lub orenburgtkim — gumini uralense v. orenburgense.

RODZAJ 67.. Cis [Tnxus Tourn.].— Rozdzielnopłcio-wy. Bazie męzkie 4rzędowo-łuskowate, ze znitkiem ku górze tarczowato-łatowatym, dzierżącym od spodu 8 główek; żeńskie zaś ikwiatkowe, otoczone łuseczkami dachówkowatemi,— z krążkiem krótkim i jajowo-miseczkowatym, oraz z osadzonym w środku zawiązkiem przedziurawionym. Owoc szyszkojago-da mięsista, lekko obćjmująca nasiono orzeszkowate, wzniesione i kostne.

Gat. 1. C. pospolity [T. baccata Lin.]. G. t. 208.— Dawnićj u nas drzewo do 40' wysokie, a dziś tylko krzew średnićj wielkości; z korą rudo-cisą; z gałęziami starszemi bardzo gęstemi i rudawemi, a młodemi zielonemi i nieco ką-towatemi. Liście 2stronne, gęste, bardzo-krótkoogonkowe, płaskie, w brzegu podwinięte, nieco-kończyste, z obu stron gładkie i nagie, z wierzchu ciemnozielone i lśnące, spodem ćme i jaśniejsze, równowązkie, do 12'" długie. Bazie męzkie bardzo liczne ku końcom gałązek w kątach liści, okrągławe, żółte; żeńskie zaś mnićjsze, podłużne, najczęściej pojedyncze i odległe, zielone. Owoce prawie-kulisto, na 6'" długie, szkarłatne, w podstawie otoczone trwałem! łuseczkami, z pośrodka których stórczy nasiono przytępione i czarno-cisawe.— U nas dawniej dość pospolity a dziś rzadki, ale za to rozpostarty po górzystych lasach Europy umiarkowanćj i południowój, oraz w Syberyi; kwitnie w marcu i kwietniu.

Jeszcze starożytni znali jadowita własności tśj rośliny; wszelako słodkie owoce jeść można bez uszczerbku, ale nasiono gorzkie ma być w istocie szkodliwćm. Dawniej zadawano jagody cisowe— baccac Taxi w cierpieniach płucnych i drzewo cisowe— lignum Taxi we wściekliźnie; a dziś świóżo poczęto zachwalać liście i pędy cisowe — folia et summitates Taxi w wypadkach w jakich używamy Sawiny.