Magazyn6
3601

228

BAKUNIN

udziału jego w ruchu rewolucyjnym w Pradze w 1848 roku. Po krótkiem więzieniu w Pradze, przewieziono go do Ołomuńca. W marcu 1851 roku otrzymał wyrok śmierci, który również został zmieniony na karę dożywotniego więzienia. Teraz zażądała jego wydania Rosja, do której władze austrjackie wyprawiły go. Osadzony został w fortecy Piotra i Pawła w Petersburgu. Mikołaj I zażądał od niego rodzaju spowiedzi politycznej na piśmie, którą Bakunin skreślił własnoręcznie. Po wielu latach bolszewicy ogłosili ją drukiem.. Tworzy ona duży tom. W marcu 1857 r. Aleksander II zgodził się zamienić mu karę więzienia na zesłanie na Syberję. Przebywał początkowo w Tomsku, gdzie się ożenił z młodą Polką, Antoniną Kwiatkowską. Wkrótce później na skutek interwencji kuzyna swego ze strony matki, Murawjewa Amurskiego, będącego generał-gubernato-rem Syberji Wschodniej, pozwolono mu osiąść w Irkucku, skąd w r. 1861 uciekł przez Japonję, Stany Zjednoczone A. P. do Eu lupy i przybył do Londynu 27 grudnia 1861 roku. Tam zastał swych przyjaciół Herzena i Ogarewa. Teraz rozpoczęła się jego rozległa działalność ogólno-europej-ska. Poglądy jego szły o wiele dalej, niż jego przyjaciół. Herzen, wydawca i redaktor słynnego „Kołokoła" propagował idee liberalno-demokratyczne; on zaś był już anarchistą-kolektywistą. W tym czasie wydał dwie broszury: jedną poświęconą sprawom słowiańskim, łącznie ze sprawą polską, drugą rosyjskim. Obie miały charakter rewolucyjny. Po wybuchu powstania 1863 r. Bakunin starał się utworzyć rodzaj legjonu rzymskiego, popierającego ruch nasz, to się jednak nie udało, jak również wyprawa Łapińskiego, w której czynny brał udział. W 1864 r. osiedlił się we Włoszech, początkowo we Florencji, a później w Neapolu i rozpoczął tam akcję rewolucyjną; grunt znalazł podatny. To też działalność Bakunina we Włoszech zapoczątkowała właściwie ruch anarchistyczno-kolektywistyczny w tern państwie, który w lat parę po jego śmierci rozdwoił się na właściwie anarchistyczny 1 socjalistyczny. Już w 1864 r. Bakunin stworzył tajną międzynarodową spiskową i rewolucyjną organizację pod nazwą „Bractwa Międzynarodowego". Należało do niej najwięcej Włochów', ale byli też Francuzi, Hiszpanie, Szwedzi, Norwegowie, Duńczycy, Polacy,

Rosjanie i niektórzy inni słowianie. Organizacja była bardzo ruchliwa. Nie zadowalając się działalnością we Włoszech i pragnąc rozszerzyć ją na inne państwa Bakunin przeniósł się w 1867 r. do Szwaj-carji, zamieszkał w okolicach Vevey i wstąpił do demokratyczno-radykalnej „Ligi Pokoju i Wolności”, pragnąc zdobyć w niej wpływ i pozyskać ją dla swego anarcho-kolektyw istycznego programu. Do Ligi został przyjęty i na zjeżdzie w tymże roku wybrany do jej zarządu centralnego. Przez cały rok działał w powyższym kierunku z kilkoma swymi przyjaciółmi, należącymi już do „Bractwa Międzynarodowego". Na drugim zjeżdzie Ligi w 1868 r. usiłowania przeobrażenia jej w kierunku upragnionym przez Bakunina nie udały się, wobec czego postanowił wystąpić z niej, co też uskutecznił, poczem wraz ze swymi przyjaciółmi utworzył nowe tajne stowarzyszenie rewolucyjne p. naz. „Aljansu międzynarodowego demokracji socjalistycznej", które dążyło zupełnie wyraźnie do gwałtownego obalenia istniejącego ustroju społeczno-politycznego, zniesienia wszystkich państw i wszelkich organizacyj państwowych wogóle, jak również wszystkich władz religijnych, zniesienie klas społecznych przez wywłaszczenie klas posiadających ze środków produkcji; ziemie, wedle tego programu, miały być oddane włościanom; fabryki, kopalnie, środki komunikacyjne — robotnikom we wspólne władanie; społeczeństwo miało być organizowane od dołu do góry, od związków wytwórczych i wolnych gminnych wzwyż. Program miał też charakter wyraźnie ateistyczny. Jednakże punkt programu, dotyczący sposobu działania po obaleniu istniejącego systemu rzeczy, wykazuje, że Bakunin rozumiał w pewnym stopniu trudność utworzenia społecznej organizacji i konieczność utworzenia na czas pewien jakiejś władzy wyłonionej z rewolucji, która wprowadziłaby nowy porządek rzeczy. Zaleca bowiem, aby w gminach zrewolucjonizowanych, np. w stolicach, ludzie skupiający się przy poszczególnych barykadach wybierali jednego albo dwu delegatów do Rady gminnej; aby różne gminy zrewolucjonizowane wysyłały do oznaczonego miejsca swych delegatów celem utworzenia federacji gmin. Wprawdzie ludzie ci byliby wybierani i odpowiedzialni przed ludem, ale korzystaliby wedle ustawy z szerokich pełnomocnictw.