Magazyn6

5901

151

AMNESTJA

udziału zastępstwa narodu, podchodzą formalnie pod pojęcie ustawodawstwa, w przeciwnym wypadku — pod pojęcie administracji (Hippel: „Deutsches Straf-recht“, II 1930 579)- Rzeczowo mają zawsze to samo znaczenie ^oczywiście pod warunkiem prawnej ważności): państwowego zrzeczenia się ukarania (B e 1 i n g op. cit. 522). W przypadku, gdy prawo łaski wykonywane jest przez najwyższy organ państwowy, głowę państwa, bez współudziału zastępstwa narodu, akt łaski jest aktem rządowym, który, jako taki, wymaga dla swej ważności kontrasygnaty odpowiedzialnego ministra. Inaczej atoli według konstytucji polskiej: akt taki, jako wypływający z prerogatyw Prezydenta Rzeczypospolitej, nie wymaga kontrasygnaty (art. 14, ust. 2 i 13 lit. j). Rzeczowo akt łaski przedstawia się jako państwowa czynność urzędowa. Czy i o ile podmiot tego prawa jest za nie odpowiedzialny pod względem prawno-państwowym względnie prawno-karnym, o tern nie mówi prawo łaski jako takie. Zależy to wyłącznie od prawno-pań-stwowego stanowiska czynnika, któremu przysługuje.

W Polsce według art. 69 Konstytucji prawo łaski w ściślejszem znaczeniu, t. j. prawo darowania i łagodzenia kary, oraz t. zw. restytucja, t. j. prawo darowania skutków zasądzenia, przysługują Prezydentowi Rzeczypospolitej, amnestja natomiast wymaga aktu ustawodawczego. Z uwagi jednak na to, że w myśl art. 49 „aktami ustawodawczemi" są nietylko ustawy sensu stricto, ale także dekrety Prezydenta (ustęp 1 lit. b), przeto faktycznie również i amnestja stanowi atrybucję Prezydenta. Inaczej przedstawiała się rzecz według konstytucji marcowej 1921 r. W myśl ust. 3, art. 47, amnestja, zgodnie z powszechnie w tej mierze przyjętem stanowiskiem, mogła być udzielona tylko w drodze ustawodawczej. Przytem panujący jest w nauce pogląd, że prawo takie nie może być przelane w drodze delegacji na inne organy państwowe, a zatem także na Prezydenta. Chodzi tutaj bowiem o prawo zastrzeżone wyłącznie zastępstwu narodu: tylko ten organ może w sposób miarodajny określić treść i zakres amnestji. Zmiana tego stanu prawnego byłaby zatem dopuszczalna tylko w drodze ustawy, zmieniającej konstytucję (H i p-pel op. cit. 577 uw. 4).

Wątpliwą pozostaje kwestja, czy Prezydentowi Rzeczypospolitej przysługuje prawo abolicji indywidualnej. Odpowiedzi twierdzącej nie może uzasadnić argumentacja a maiori ad minus. Abolicja bowiem sięga faktycznie głębiej niż ułaskawienie w ściślejszem znaczeniu, oraz amnestja. Gdy bowiem przy ułaskawieniu w ściślejszem znaczeniu następuje ustalenie winy i orzeczenie kary, a jedynie wykonanie kary zostaje udaremnione, to w wypadku abolicji indywidualnej uniemożliwia się wogóle rozpoznanie winy, a tern samem orzeczenie kary. W stosunku do abolicji amnestyjnej znów abolicja indywidualna jest dlatego bardziej intensywnym aktem w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, iż daje faktycznie prawo decydującego wpływu na każdy, dowolnie wybrany proces karny.

Zarówno ułaskawienie jak i abolicja, tak w indywidualnych wypadkach jak też w drodze amnestji, mają pod względem ma-terjalnyni znaczenie powodów umorzenia kary. Pod względem procesowym ułaskawienie jest zarazem,przeszkodą wykonania kary, abolicja — przeszkodą procesową (negatywnym warunkiem procesowym). Chodzi więc tutaj o instytucję o charakterze mieszanym • prawno-maier jalnym 1 prawno-procesowym. Stąd też winien sąd badać z urzędu w każdem stadjum postępowania, czy w konkretnym przypadku zachodzi ułaskawienie względnie abolicja. W razie odpowiedzi twierdzącej, winno nastąpić umorzenie postępowania, na rozprawie głównej — w formie wyroku (H i p-p e 1 op. cit. 580 n., L 6 w e-R osenberg op. cit. 638, 750, 1202). Czynności procesowe, podjęte mimo ułaskawienia wzgl. amnestji, są nieważne, podobnie jak nieważny byłby z mocy samego prawa wyrok, wydany w sprawie, której dotyczyło ułaskawienie względnie amnestja (L ó w e-R o-senberg op. cit. 515, 1202).

Ułaskawienie sensu stricto oraz abolicja uchylają karalność tylko w odniesieniu do tego wypadku, którego dotyczą. Nie mają one zatem znaczenia dla karalności i postępowania w stosunku do uczestników, do których się nie odnoszą. Podobnie ułaskawienie i abolicja nie mają wpływu na inne prywatno- i publiczno-prawne skutki czynu. W wypadkach zbiegu idealnego, o ile abolicja odnosi się tylko do jednego z konkurujących przestępstw, pozostałe ulegają ka-