Magazyn6
5501

151

KŁAJPEDA — KŁOBUKOWSKI ALEKSANDER

stracji francuskiej Litwini pod dowództwem Budrysa dokonali zbrojnej okupacji K. bez sprzeciwu ze strony nielicznego garnizonu francuskiego (io. I. 1923 r.). Fakt dokonany uzyskał sankcję Rady Ambasadorów, która decyzją z 15. II. 1923 r. włączyła K. do obszaru państwowego litewskiego z zastrzeżeniem autonomji prawodawczej, sądowej, administracyjnej i finansowej. Statut autonomiczny K. z 14. II. 1924 r. wzorowany jest na konstytucjach Kanady i Australji. Suwerenność litewską reprezentuje gubernator mianowany przez prezydenta republiki litewskiej. Rządzi krajem Dyrektorjum składające się z przewodniczącego mianowanego przez gubernatora i 4 członków wybranych przez sejm. Sejm składa się z 29 posłów wybranych według litewskiej ordynacji wyborczej. Dyrektorjum jest odpowiedzialne przed sejmem, który w razie sporu z gubernatorem ma prawo odwołać się do Rady Ligi Narodów.

Skomplikowany ustrój władz okazał się wysoce niepraktyczny i życie K. jest nieustanną walką pomiędzy centralistycznemi tendencjami litewskiemi a niemieckimi obrońcami autonomji. Gubernatorzy (Budrys, Merkis) próbowali gwałtownemi środkami litwinizować K. Sejm, w ogromnej przewadze niemiecki, sprzeciwiał się ich zarządzeniom. W 1926 r. wprowadzony został w K. stan wojenny z daleko idą-cem ograniczeniem swobód obywatelskich. W 1932 r. gubernator usunął prezesa Dy-rektorjatu Bótchera, co wywołało ostry konflikt z sejmem, zakończony jego rozwiązaniem. Sprawa oparła się o Radę Ligi Narodów, która ją przekazała Trybunałowi Międzynarodowemu w Hadze. Salomonowy wyrok Trybunału (11. VIII. 1932 r.) uznał całkowitą suwerenność Litwy w K. i co za tern idzie uznał dymisję Bótchera za legalną, natomiast potępił rozwiązanie sejmu. Dokonane ponownie wybory (1932 r.) dały ten sam rezultat co poprzednie: Niemcy 24 mandaty, Litwini 5 mandatów.

Dojście do władzy narodowych socjalistów w Niemczech zaostrzyło jeszcze bardziej stosunki w K. Przywódcy orga-nizacyj narodowo-socjalistycznych w K. zostali oskarżeni przez rząd litewski o zdradę stanu i skazani przez sąd wojenny w Kownie na bardzo ciężkie kary — później złagodzone. Pragnąc za wszelką cenę złamać przewagę niemiecką w sejmie, rząd litewski w 1935 r. zmienił ordynację wyborczą tak, aby utrudnić akcję organizacjom niemieckim. Poza tern szereg zarządzeń administracyjnych zmusił ludność niemiecką do wycofania wszystkich nieomal dotychczasowych posłów i wprowadzenia nowych ludzi. Zmiana ordynacji wyborczej, potraktowana jako naruszenie statutu autonomicznego, wywołała w Niemczech głębokie oburzenie; dał temu wyraz sam kanclerz Hitler w mowie 15. IX. 35 r.

Rezultat wyborów (29—30. IX. 35 r.) zawiódł całkowicie rachuby litewskie i utrzymał nienaruszony niemiecki stan posiadania. Narzucone przez gubernatora Dyrektorjum musiało ustąpić i rządy objęło wybrane przez sejm Dyrektorjum czysto niemieckie z posłem Baldschussem na czele. Zagadnienie przyszłości K. jest dotychczas całkowicie niewyjaśnione. Stwierdzić tylko można, że polityka rządu kowieńskiego na tym terenie nie doprowadziła do rezultatu, w szczególności nie wzmocniła związku K. z Litwą.

Literatura: Boaein ALa Lithuanie. Parts 1933.— Katelhach T.: Za litewskim murem. Warszawa 1938. — MonforŁ H. de: Les nouveaux Etats de la Baltięue. Paris 1933. — „Sprawy Narodowościowe", t. IX. Warszawa 1935.

W. Kamieniecki.

Kio bukowski Aleksander.

K. urodził się w 1820 r. w Powierciu pod Kołem w woj. kaliskiem, umarł w 1903 roku w Warszawie. Studja odbył w gimnazjum Marji Magdaleny w Poznaniu, a następnie na wydziale kameralnym w Tartu (Dorpacie), gdzie specjalizował się w dziedzinie nauk prawnych i ekonomicznych. Po skończeniu uniwersytetu w 1844 r. odbył dłuższą podróż po Niemczech, Francji i Anglji celem zapoznania się z rolnictwem zachodnio-europejskiem. Około 1850 r. zaczął prowadzić gospodarstwo rolne na gruncie ojcowskim. Wkrótce staje się współpracownikiem „Roczników Gospodarstwa Krajowego" i wchodzi w grono osób z Andrzejem Zamoyskim na czele, które drogą pracy organicznej chciały budować lepsze jutro kraju. Po zawiązaniu w 1858 r. Towarzystwa Rolniczego staje się jego członkiem i bierze czynny udział w jego pracach. Wprawdzie wykazuje dużą dbałość o polepszenie losu włościan, jednak początkowo opiera się koncepcji uwłaszczenia włościan i dopiero z biegiem czasu pod wpływem To-