Magazyn6301

151

Dziki, do dziś dnia rośnie w Ameryce, zwłaszcza w Wirginii i na wyspio Tabago; uprawmy we wszystkich częściach świata w rozlicznych odmianach: kwitnie od lipca do października.

Cała roślina woni nudno-odurzającój a smaku gorzkawo - gryzącego, okwitująoa w nikotyn i nikocyani n, należy do trucizn odurzających i ostrych. Od dawnych czasów liście Tytunia— folia Kicotianae były używanymi w lekarstwie _t jako mocno pobudzające błony śluzowe, wydzielanie się moczu, dróg pokarmowych naczyń lirafatycznych; dziś atoli zaledwie czasami zewnętrznie zastósowywują je w euemach— do trzńiwienia niby-umarłych, w zaciśnięciach przepuklin i t. p. W czasie grożenia się cholęry, leczono ich sokiem świóżym takową.

RODZAJ 130. Bieluń [Datura Lin.].— Kielich rurkowaty, często kątowa ty, 5zębny, odpadający po nad podstawą trwałą. Korona lejkowata; z krajem obszernie - roz-twartym, fałdowanym, 5—lOzębnym. Pręcików 5, osadzonych i zamkniętych w rurce; główki otwiórające się w po-diuź. Jajnik niezupełnie - 4komorowy; z przegrodą jedną w połowie niknącą, a drugą środkiem łożyskonośną i zupełną, o licznych zalążkach; szyjka pojedyncza; znamię 2blaszkowe. Torebka jajowa albo kulistawa, ciernista lub naga, dowpół-4komorowa, niezupełnie 4łusczynowa po przegrodach. Nasiona liczne, nórkowate. Zarodek łękowaty, tuż pod powićrz-chnią białka mięsistego.

Gat. 1. B. Dziędzierawa [D. Stramonium Lin.], takżo Pindyryndą zwany. W. t. 138.— Ziele roczne; którego— korzeń pionowy, gałęzisty, biały; łodyga do 5' wzniesiona, rozsochato-widlastodzielna, obła, gładka, naga— wyjąwszy wewnętrzne strony gałęzi i ogonków omszone; liście jajowate, ogonkowe, zatokowe, grubo-ząbkowane, (3"—2" do 8"—5"), zaostrzone, raięsistawe, nagie lub tóż spodem na nerwach omszone. Kwiaty pojedyncze w kątach rozgałęzień, do 4" długie a do 2'/₂" w średnicy, białe; z kielichem 5krawędzio-wyrn, 2calowym , nagim; z kraju korony łatkami długo-koń-czystemi. Torebka krótkoszypułkowa, wzniesiona, wielka, jajowo-4graniasta, tępa, gęsto osłana miękkimi cierńkami prostymi, osadzona na szczątku odgiętym rurki kielicha. Nasiona czarniawe.— Ojczyzną jego Indye wschodnie; lecz po przyjściu do Europy z cyganami tak się rozpowszechnił, iż stanowi jeden z najzwyklejszych chwastów po ogrodach, rumowiskach, około domów, wsi i t. p: po miejscach okwi-tujących w pierwiastki zwierzęce. Kwitnie od czerwca do września.

Oil dawna ziele i nasiona Dziędzierawy lub Bieluna — liorba et aemina Stramonii v. Daturae, nader odurzajqco-jadowite, z powodu wielkiej ilości w uicli zawartego datury nu i silnego przez to działania nu układ zwojowy i mlecz pacierzowy,— używanymi bywały w szaleństwie, w padaczce, w uporczywych bólach, w krztuścu, w dychawicy