Magazyn6b301

619

HISZPANJA

zakończona klęską króla francuskiego, Franciszka I, i jego uwięzieniem (1525), a następnie przymusowym pokojem w Madrycie. Zamiar unifikacji Europy pod berłem cesarskiem Karola V spowodował utworzenie koalicji przeciwko niemu pod egidą papieża Klemensa VII z udziałem króla angielskiego Henryka VIII. I tutaj jednak Karol V zwyciężył i wojska cesarskie zdobyły i splądrowały Rzym.

Po abdykacji Karola V (1556 r.) i objęciu godności cesarskiej przez jego brata Ferdynanda dziedzictwo hiszpańskie dostało się synowi Karola V, Filipowi II (1556 — 1598), który, pozbawiony genjuszu ojcowskiego, jeszcze bardziej skrupulatnie pojmował swoje obowiązki monarsze i ze swojej celi w Eskurjalu rządził osobiście ogromnem państwem. Polityka jego polegała przedewszystkiem na religijnej unifikacji i na walce przeciwko niewiernym i w tej myśli zawarł z papieżem i z Wenecją przymierze, które pokonało flotę turecką pod Lepanto (1572 r.). To zwycięstwo położyło kres hegemonji islamu na morzu Śródziemnem. Mniej szczęśliwą okazała się jego polityka w stosunku do Niderlandów, gdzie nie chciał dopuścić do żadnego kompromisu z zasadą jedności religijnej. Pomimo drakońskich represyj ks. Alby dzisiejsza Holandja odpadła od korony hiszpańskiej, a Belgję Filip II musiał oddać swojej córce i jej mężowi, arcyksięciu Albrechtowi. Również nieszczęśliwie zakończyła się wojna z protestancką Anglją królowej Elżbie ty przez klęskę Armady (1588 r.), przez co władanie morzami zostało oddane hegemon j i angielskiej. Jedynie w stosunku do Francji Filip II utrzymał dawny stan posiadania i zabezpieczył hegemonję kontynentalną domowi habsburskiemu (traktat w Cateau-Cambresis 1559 r. i Vervins 1598 r.). Panowanie Filipa II było wiekiem złotym hiszpańskiej literatury (Lop>ez-de-Vega, Cervantes), architektury (katedry w Burgos i Sewilli, Escurial), malarstwa (Greco, Murillo, Ribeira, Velasquez).

Ze śmiercią Filipa II zakończył się okres świetności monarchji hiszpańskiej pod berłem Habsburgów. Następcy jego Filip III, Filip IV, Karol II, zachowali wprawdzie prawie w całości dziedzictwo cesarza Karola V, ale stracili polityczną hegemonję w Europie i pokój pirenejski (1659 r.) i w Akwizgranie (1668 r.) były etapami kilkowiekowej walki domu austrjackiego z monarchją francuską, zakończonej triumfem polityki Ludwika XIV, gdy ostatni Habsburg na tronie hiszpańskim, Karol II, naznaczył swoim spadkobiercą wnuka Ludwika XIV, Filipa ks. d’Anjou. Z jego wstąpieniem na tron jako Filipa V (1701) i wprowadzeniem dynastji Burbonów za czyna się okres wpływów francuskich w H. i mimo rozkwitu kulturalnego i ekonomicznego — jej dekadencja jako wielkiego mocarstwa. H., odwracając się stopniowo od światowej px>lityki, zasklepia się w swoich wewnętrznych zagadnieniach, przyczem w. XVIII zaznacza się rozluźnieniem tradycyjnej łączności z Rzymem, czego punktem kulminacyjnym było wypędzenie jezuitów w 17Ó7 r. Pokój w Utrechcie (1713 r.) za kończył wojnę sukcesyjną i H. traci Sy-cylję, Gibraltar 1 Minorkę. Zawarty z Francją pakt rodzinny Burbonów (1733 r.) wciągnął H. w wojnę o tron px>lski na rzecz teścia Ludwika XV, Stanisława Leszczyńskiego, przeciwko kandydatowi austrjackie-mu, a następnie w wojnę o sukcesję au-strjacką (1740 r.). Następca Filipa V, Ferdynand VI, w zamiłowaniu do p>okoju starał się zachować równowagę między Frań cją a Anglją, lecz jego następca, Karol III, p>owrócił do ścisłego przymierza z Francją, co doprowadziło do wojny z Anglją, zakończonej pokojem w Wersalu (1783 r.), gdzie została uznaną niepodległość Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Karol III był najwybitniejszym monarchą z dynastji burbońskiej i panowanie jego zaznaczyło się rozwojem ekonomicznym kraju, architektury (rozkwit baroku, pałac królewski w Madrycie, La Granja) i malarstwa (Goya). Następcy jego, Karol IV i Ferdy nand VII, nic nie dodali do chwały H., a wiek XVIII zakończył się px>d znakiem rewolucji francuskiej.

2. Wiek XIX. Rewolucja francuska dotkliwie odbiła się na losach H. Wciągnięta bowiem w orbitę Francji H. musiała ulec zaborczości Napoleona I, a wymuszone udział w wojnie z Anglją zmusił do stawienia czoła koalicji angielsko-p>ortugaIskiej. Wojska francuskie p>od wodzą Junota i Murata okupują H., Karol IV i jego następca. Ferdynand VII, zmuszeni są do abdykacji, a na tronie królów katolickich zasiada brat Napoleona, Józef Bonaparte. Dopiero rewolucja narodowa, która wybuchła w Madrycie (1808 r.), daje pjoczątek walkom o niepodległość, które trwają do upadku Napx>-