Magazyn6b601

622

HISZPANJA

poglądów zmobilizowały opinję publiczną i wpłynęły na stanowisko rządów. W ten sposób rewolucja hiszpańska przerodziła wypadki wewnętrzne w konflikt międzynarodowego znaczenia, gdzie się ścierają nietylko odmienne zapatrywania społecznej natury, ale głównie rozbieżne interesa wielkich mocarstw, z których Anglja i Francja bronią swego stanu posiadania na morzu Śródziemnem przeciwko dynamicznej ekspansji Włoch i Niemiec, a równocześnie imperjalizm sowieckiej Rosji wykorzystuje hiszpańskie wypadki dla swoich rewolucyjnych celów, któreby mogły być osiągnięte przez nową wojnę światową. Zwycięstwo powstańców pod wodzą gen. Franco, po uznaniu go jako rząd prawowity przez Włochy i Niemcy, dostarczające mu wydatnej pomocy, znakomicie wzmocniłoby na przyszłość wpływy w Hiszpan j i tych państw, co tłumaczy po części stanowisko Francji i Anglji w kłopotliwem zagadnieniu utrzymania zasady nieinterwencji w wewnętrznym konflikcie hiszpańskim.

5. Uwagi ogólne. Polityka zagraniczna H. jest ściśle uwarunkowana jej położeniem geograficznem, dającem jej klucze do mo-lza Śródziemnego przez cieśninę Gibraltar-ską. W logicznej konsekwencji, gdy H. była silna, odgrywała pierwszorzędną rolą w polityce światowej, a gdy straciła bogate zaoceaniczne kolon je, stała się przedmiotem polityki Francji i Anglji, które obie mają wyraźny interes w utrzymaniu H. w pasywnej, lecz życzliwej neutralności i w jej letar-gicznej abstynencji w grze światowej ekspansji ekonomicznej; dla Anglji słabość H. gwarantuje wartość strategiczną Gibraltaru, a dla Francji zabezpiecza połączenia z jej afrykańskiemi posiadłościami i neutralizuje południową granicę Pirenejów, ale pod warunkiem, że H. nie będzie narzędziem imperjalizmu innych potęg lub gniazdem bolszewizmu. Właściwie H. nie miała nigdy własnej narodowej polityki zagranicz-^neji gdyż dwa dominujące w jej historji zdarzenia, jak odkrycie Ameryki i wybór Karola V na tron cesarski, wprzęgły H. w wir światowej polityki, dla której nie posiadała dostatecznej demograficznej i gatunkowej siły wewnętrznej. Stąd powodzenia właściwie ją osłabiały, gdyż wycieńczały jej narodowy organizm na korzyść czyto ogromnego kolonjalnego imp>erjurn, czyto obcych narodowo krajów o wysokiej kultu rze, jak Niderlandy, Włochy, Austrja, lub wreszcie dynastji Habsburgów i Burbonów. Nauczona doświadczeniem, H. przyjęła w XIX w jako aksjomat swej polityki zagranicznej utrzymywać przyjazne stosunki tak z Francją, jak i z Anglją, gdy one były w zgodzie, a w przeciwnym wypadku przestrzegać ścisłej neutralności. W XX w. rozszerzyła H. tę zasadę neutralności na wszystkie wielkie mocarstwa, a usuwając się od czynnej polityki światowej, ożywiła równocześnie swoją rodzimą kulturę i wzmocniła jej promieniowanie na zewnątrz do krajów rasowo pokrewnych i powstałych z jej macierzystego pnia za oceanem.

Stąd paradoksalne napozór zjawisko, że H., dzierżąca zdawałoby się kluczową po zycję u wrót Śródziemnego morza, czerpie swą siłę w oderwaniu od polityki europejskiej, czemu sprzyja pasywny charakter narodu, którego duchowe wartości rozwijają się na wewnątrz. Przyroda nawet wskazuje na zasadnicze różnice z Europą, bo płasko-wzgórze Kastylji i Aragonu, zajmujące dwie trzecie H., nosi cechy afrykańskiej pustyni zrzadka usianej osiedlami ludzkie -mi, gdzie surowe średniowiecze utrwaliło swe niezatarte piętno w świątyniach Bur-gos, Saragossy, Avili, Toleda, tych fortecach gorącej wiary chrześcijańskiej, jedynym kwieciem jałowej natury. Z tych skał, prażonych bezlitosnym skwarem południowego słońca, jak i zwarzonych lodowym podmuchem wysokich szczytów Sierry zrodziły się mistycyzm św. Teresy, mełan-cholja Filipa II, genjusz Cervantesa, tych spiżowych duchów Hiszpanji, na krawędzi dwóch światów czerpiących swą treść z ożywczej krynicy rzymskiego Kościoła i łacińskiej kultury, a równocześnie przepo jonych poezją, fatalizmem i okrucieństwem Wschodu. Dopiero na południowym stoku, na żyznych równinach Andaluzji, H. nabiera cech więcej ludzkich, słonecznych, ale też i afrykańskich, gdzie namiętności prymi tywnej natury południowej wybuchają i gasną równie gwałtownie. W tej atmosferze oderwania od Europy i swoistego partykularyzmu zastał H. XX wiek z dojrzewają-cemi zagadnieniami politycznej i społecznej natury, ogarniającemi świat cały, a których widocznym wybuchem była wojna światowa 1914/18 r. Z tej zaś wyłoniło się zwycięstwo komunizmu w Rosji, którego wtórnym objawem była rewolucja hiszpańska 1931 r., upadek monarchji i powstanie republiki, właściwie przeciwnej naturze i psychologji