Magazyn6F301

445

POLSKA

czonych przez króla. Ministrów prezydu-jących w Komisjach Rządowych było w Królestwie pięciu (wyznań religijnych i oświecenia publicznego, sprawiedliwości, spraw wewnętrznych i policji, wojny, przychodów i skarbu). Oprócz nich istniał urząd ministra-sekretarza stanu, rezydującego u boku króla i pośredniczącego między nim a namiestnikiem. Organem kontroli państwowej była Izba Obrachunkowa, podlegająca bezpośrednio królowi. Symbolem konstytucyjnego ustroju Królestwa był sejm; miał on być zwoływany przez króla do Warszawy co dwa lata na przeciąg dni trzydziestu. Sejm składał się z króla, senatu i izby poselskiej. Senat był mianowany przez króla, liczba senatorów nie mogła przekraczać połowy liczby członków izby niższej. Izba poselska liczyła 77 członków, wybieranych na sejmikach szlachty i 51 deputowanych, wybieranych przez zgromadzenia gminne. Znaczenie sejmu było raczej teoretyczne, gdyż izby nie posiadały inicjatywy ustawodawczej. Władza sądowa była niepodległa, sędziowie nieusuwalni. Kraj podzielony został na osiem województw, uposażonych w rady wojewódzkie.

Na stanowisku namiestnika opinja publiczna pragnęła widzieć Czartoryskiego. Tymczasem do godności tej wyniesiony został generał Józef Zajączek. Naczelnym wodzem sił zbrojnych został wielki książę Konstanty, mimo, że opinja publiczna desygnowała na to stanowisko Tadeusza Kościuszkę.

W celu silniejszego związania Królestwa ze swą osobą, utworzył Aleksander nieprzewidziany konstytucyjnie urząd pełnomocnego komisarza cesarskiego. Urząd ten objął senator Nowosilcow, który odrazu rozwinął szpiegowsko-delatorską działalność, wkradając się we wszystkie dziedziny życia publicznego i prywatnego.

Na polu oświaty i kultury narodowej nie-pożyte zasługi położył minister Stanisław Kostka Potocki. Z jego inicjatywy powstał w Warszawie uniwersytet o pięciu wydziałach (1816), wojskowa szkoła aplikacyjna, politechnika, szkoła górnicza w Kielcach, korpus kadetów w Kaliszu, instytut nauczycielski w Łowiczu, ewangelickie semina-rjum duchowne, szkoła rabinacka, oraz liczne szkoły średnie i elementarne. Liczba uczącej się młodzieży wzrosła w przeciągu kilku lat o 25°/o, osiągając poważną cyfrę 36 000. Niemniej sprężyście kierował swym resortem minister Tadeusz Mostowski, otaczając specjalną opieką przemysł, górnictwo i rolnictwo, dla którego podniesienia założył doskonały instytut agronomiczny na Marymoncie. Poza tern zajął się Mostowski gorliwie porządkowaniem miast, budową dróg, regulacją rzek 1 przeprowadzaniem wszelkiego rodzaju inwestycyj. Kierownictwo spraw wojskowych spoczywało niepodzielnie w rękach naczelnego wodza. Wielki książę Konstanty główny nacisk położył na szkolenie armji. W stosunku do podwładnych był nieludzko wymagający i brutalny. Żelazna dyscyplina Konstantego wywołała wiele incydentów przykrych i bolesnych, lecz z drugiej strony sprawiła, że armja polska osiągnęła szczyt sprawności i stała się wzorem dla całej Europy.

Najtrudniejszym do uporządkowania działem administracji państwowej były finanse. Stałe deficytowe budżety groziły bankructwem, które pociągnęłoby niewątpliwie komplikacje natury politycznej. Dopiero minister Drucki-Lubecki potrafił przeprowadzić gruntowną sanację skarbu i zapewnić budżetowi stałą równowagę. Zasługą Lubeckie-go jest, że wzmocniwszy Królestwo pod względem ekonomicznym, uczynił je zdat-nem do samodzielnych posunięć politycznych i do zdecydowanej obrony swoich interesów.

Politykę Aleksandra I wobec Królestwa Polskiego cechowała rozbieżność, oraz brak zdecydowania i konsekwencji. Wynikało to zarówno z różnorodności ówczesnych prądów polityczno-społecznych, jak i z charakteru cesarza, który ulegał raz ideom liberalizmu i postępu, to znów autokratycznym tradycjom dworu rosyjskiego. Z jednej strony starał się Aleksander pozyskać sympatję Polaków — z drugiej strony zaś tolerował samowolę Konstantego i dawał ucho pod szeptom Nowosilcowa.

W pierwszych latach swych rządów w Królestwie Aleksander ściśle przestrzegał konstytucji. Dekretem z 17. IV. 1817 nakazał namiestnikowi ogłosić wybory, uniwersałem zaś z 17. II. 18x8 zwołał pierwszy sejm Królestwa na dzień 27. III. Na dwa tygodnie przed tym terminem zjechał do Warszawy i osobiście otwarł sejm wielką mową tronową, w której wyraźnie oświadczył, że zamierza rozszerzyć granice Królestwa Polskiego, a nadto, że dąży do nadania Rosji konstytucji. Mowa sejmowa Aleksandra odezwała się glośnem echem w całej