Magazyn6
5001

342

BANKI

konywaiiiem przez banki oraz towarzystwa kredytowe przepisów ustawowych i statutowych Minister Skarbu ustanawia komisarza rządowego dla każdej instytucji zo-sobna. Komisarze rządowi spełniają więc funkcje, analogiczne do instytucji powiernika (Treuhander) w Niemczech.

Jeśli chodzi o działalność istniejących banków hipotecznych, wspomnieć należy, że oba czynne banki udzielają pożyczek w listach zastawnych zarówno na nieruchomości ziemskie jak i miejskie, a prócz tego wykonują operacje krótkoterminowe. Ponadto Wileński Bank Ziemski nie podlega kilku przepisom prawa bankowego (por. art. 120) i z tego względu statut jego ma charakter ustawy specjalnej.

Stan pożyczek w listach zastawnych w czterech bankach hipotecznych (Wileński Bank Ziemski, Akcyjny Bank Hipoteczny, Ziemski Bank Hipoteczny i Ziemski Bank Kredytowy we Lwowie) wynosił w połowie r. 1935 — 98,5 milj. zł; z sumy tej 76,8 milj. zł przypada na Wileński Bank Ziemski.

ij Banki komunalne. Niezależnie od banków hipotecznych istnieją w Polsce dwa banki komunalne: Polski Bank Komunalny w Warszawie i Komunalny Bank Kredytowy w Poznaniu. Oba stanowią typ banków mieszanych; w zakresie kredytu długoterminowego są uprawnione do udzielania pożyczek samorządom i emitowania na ich zasadzie obligacyj komunalnych. Pod względem swej struktury organizacyjnej oba banki różnią się zasadniczo. Polski Bank Komunalny jest spółką akcyjną, której akcjonarjuszami są związki samorządowe i komunalne kasy oszczędności. Natomiast Komunalny Bank Kredytowy jest przedsiębiorstwem Komunalnego Związku Kredytowego w Poznaniu, który to związek, utworzony na zasadzie dawnej pruskiej ustawy o związkach celowych, a obecnie oparty na polskiej ustawie o związkach międzykomunalnych, posiada prawa korporacji publicznej. W skład Związku wchodzą samorządy województwa poznańskiego i pomorskiego. Należy podkreślić, że osobą prawną jest tu nie Bank, lecz Związek; wierzytelności i zobowiązania Banku stanowią majątek Związku, który za zobowiązania Banku odpowiada całym swoim majątkiem i siłą podatkową.

Działalność Polskiego Banku Komunalnego obejmuje głównie teren województw centralnych i wschodnich, zaś Komunalnego Banku Kredytowego — województwa zachodnie. W zakresie długoterminowego kredytu emisyjnego obie instytucje podporządkowane są przepisom prawa bankowego, które specjalnie normuje zabezpieczenie t. zw. obligacyj fundowanych.

Stan pożyczek w obligacjach komunalnych wynosił w obu bankach komunalnych w połowie 1935 roku łącznie 24,043 milj. złotych.

Literatura: Benson E.: Le crćdit foncier. PaHs 1900. — Buczkowski dr. St.: Odbudowa kredytu długoterminowego. (Pięć lat na froncie gospodarczym. Tom I). Warszawa 1931. — Baunenbaums Deutsche Hypothekmbanken, Berlin 1928. — hirmzro t-PraicnicUL Towarzystwo Kred. Ziemskie w Król. Polskiem i kredyt rolny. Warszawa 1887. — Mdssner K.s Das Deutsche Bodenkreditsystem. I. Berlin 1934. — Ostro-iĘfńmki Wi.: Galicyjskie Tow. Kred. Ziemskie, jego pomtanie i półwiekowy rozwój. Lwów 1892. — l*aly M.: Principles of Mortyage Banking Regulation tn Europę. Chicago 1934. — Scheffs Marceli: Ziemstwa Kredytowe (Landszafty) i kredyt rolniczy w Dzielnicy Pruskiej. Poznań 1918. — Schulte Fr.: Jahrbuch fiir Bodenkredit. Berlin 1928.

Stefan Buczkowski i Jerzy Nowak.

1\ BANKI SPECJALNE.

i. Istota i czynności. 2. Niemcy. 3. Wielka Brytanja. 4. Francja. 5. Stany Zjednoczone A. P. 6. Polska.

1. Istota i czynności- Ścisłe zdefinjowanie banków specjalnych, dające możność objęcia wszystkich rodzajów instytucyj, należących do tej kategorji banków, jest niemożliwe. Za banki specjalne przyjęto uważać instytucje, które naogół zajmują się temi samemi operacjami, co banki kredytu krótkoterminowego, jednakże działalność swą ograniczają do pewnych dziedzin życia gospodarczego, np. do rolnictwa, przemysłu, handlu. Specjalizacja najczęściej idzie jeszcze dalej: b. s. obierają sobie za teren działalności jedną galąż przemysłu, np. cukrownictwo, albo jedną dziedzinę handlu, np. handel zagraniczny, handel zamorski i t. d. Niekiedy banki specjalne reprezentują interesy pewnych sfer społecznych, np. banki urzędnicze, robotnicze, rzemieślnicze, właścicieli nieruchomości i t. d. Jakkolwiek rozgraniczenie między bankami specjalne-mi a bankami ogólnemi nie daje się, wskutek załatwiania przez b. s. wszystkich prawie rodzajów operacyj banków kredytu krótkoterminowego, przeprowadzić ściśle — kwalifikowanie danej instytucji jako banku specjalnego ma znaczenie rzeczowe, w przeciwstawieniu do wyłącznie nominalnego i najczęściej zupełnie dowolnego