Magazyn6
9501

287

BANKI

pożyczek. Kapitał podwyższono w r. 1782 do sumy fu 642400, a w r. 1816 o 25% przez przelanie części kapitału rezerwowego. Od tego czasu utrzymuje się kapitał Banku Angielskiego na wysokości f 14553000.

Wojny Anglji z Republiką Francuską, a potem z Napoleonem, w połączeniu z deficytową gospodarką finansową skarbu, który pokrywał częściowo swe wydatki, zadłużając się w Banku Angielskim, a wreszcie ujemne kształtowanie się bilansu płatniczego wywołały odpływ złota z Anglji. W 1797 r. nastąpił run na Bank, a ustawa „Bank Restriction Act“ zawiesiła wymienialność biletów na złoto i upoważniła Bank do emitowania biletów w odcinkach poniżej 5 f. Deprecjacja funta osiągnęła 25% w 1814 r. Powołany w 1810 r. przez parlament t. zw. „Bullion Committee“ zalecił powrót do wymienialności biletów. Wymienialność ta została przywrócona dopiero w 1821 r. i po 24 latach działania waluty papierowej i deprecjacji kursu powróciła Anglja do dawnego parytetu funta. Ustawa z 1833 r. przedłużyła przywilej Banku i uznała bilety Banku za prawny środek płatniczy.

Doświadczenia kryzysu z 1839 ^r> który wyczerpał prawie w zupełności zapasy złota Banku Angielskiego, wpłynęły na ogłoszenie t. zw. Ustawy Peel’a (Bank Charter Act of 1844). Ustawa ta nakazała podział Banku Angielskiego na 2 departamenty: emisyjny i bankowy. Do departamentu emisyjnego miały być przeniesione papiery państwowe w sumie £ 14 milj. (w tern wieczysty dług skarbu wobec Banku £ u 015 100) oraz złoto i srebro niepotrzebne w departamencie bankowym. Równocześnie departament emisyjny przekazał departamentowi bankowemu kwotę biletów równą otrzymanym papierom i kruszcom. Faktycznie otrzymał zatem Bank Angielski prawo emisji £ 14 milj. bez pokrycia kruszcem, z obowiązkiem pokrycia reszty emisji w 100% kruszcem. W razie wygaśnięcia przywileju emisyjnego któregoś z banków prowincjonalnych otrzymał Bank Angielski prawo powiększania zapasu papierów w departamencie emisyjnym i odpowiadającej im emisji nie wymagającej pokrycia kruszcowego o ^a/, odziedziczonego przywileju. Tą drogą zwiększał Bank niepokrytą emisję aż do r 1923 do sumy £ 19750000. Na Bank został nałożony obowiązek kupowania złota bez ograniczeń w cenie £ 3,17,9 za uncję (obowiązek sprzedawania złota za warty był w przepisie nieograniczonej wymiany biletów na złoto). Od roku 1821 do 1914 był Londyn jedynym na świecie prawdziwie wolnym rynkiem złota, gdyż Bank Angielski był zobowiązany do kupowania i sprzedawania bez ograniczeń każdej ilości złota po tej samej cenie. Przez częste zmiany stopy dyskontowej dążył Bank do regulowania przypływu i odpływu złota; gdy środek ten nie okazał się dostatecznie skutecznym zaczął Bank stosować poza tern sprzedaż lub kupno papierów, czyli prowadzić t. zw. politykę otwartego rynku. Podnoszenie stopy dyskontowej i sprzedaż papierów nie zdołały jednak w okresie poważnych trudności gospodarczych uchronić Banku od zupełnego wyczerpania rezerwy. Już w r. 1847 zawieszono przepisy ustawy z r. 1844, przyczem Bank uzyskał pozwolenie rządu na dodatkową emisję niepokry-tych kruszcem biletów (fiduciary issue) pod warunkiem utrzymania stopy dyskontowej nie niżej od 8%. Dzięki uspokojeniu rynku nie potrzebował Bank korzystać wtedy z tego uprawnienia. W r. 1857 skutki kryzysu amerykańskiego zmusiły Bank do emisji ponad normę statutową £ 2 milj. za pozwoleniem rządu. Następne kryzysy: w r. 1866 wskutek załamania operacyj spekulacyjnych, w r. 1890 wskutek zachwiania się domu bankowego Baring‘a, a wreszcie w r. 1907 wskutek krachu amerykańskiego, zostały opanowane przez Bank Angielski, bez dokonywania dodatkowej emisji biletów.

W sierpniu 1914 r. ogłoszono (znowelizowaną wkrótce) ustawę „The Curren-cy and Bank Notes Ac t“, która upoważniła skarb do nieograniczonego emitowania biletów skarbowych „currency notes", w odcinkach po £ 1 i 10 szylingów. Bilety te zostały uznane za prawny środek płatniczy i mogły być wymieniane w Ban ku Angielskim na złoto. Także Bank Angielski został upoważniony do powiększenia emisji za pozwoleniem skarbu bez względu na ograniczenia statutowe. Pomimo teoretycznej wolności wymiany biletów na złoto nikt w Anglji w czasie wojny z tego uprawnienia nie korzystał. Rosnąca emisja currency notes i ujemne kształtowanie się bi lansu płatniczego Anglji wywołały deprecjację funta. Najniższy kurs funta (3,20 doi. St. Zj. wobec parytetu 4,8665) przy-