Magazyn6
7601

268

BANKI

i nie mogą bez listów zastawnych obyć się, mogą banki efektowe bez obl.gacyj do tych listów analogicznych obyć się doskonale, mogą uważać je ostatecznie za quantites negligeables, za rzeczy zbyteczne. A zbyteczne dlatego, że spełniając swe czynności czynne bank efektowy nie patrzy, wzorem banku hipotecznego, wstecz, tylko patrzy naprzód. Nie patrzy na czynności bierne, których poprzednio był dokonał, ale których mógł był też nie dokonywać, tylko patrzy naprzód na jakieś czynności nowego całkiem rodzaju. Na czynności, które spełniane przezeń czynności czynne mają dopełniać, mają, że tak powiem, realizować oraz bilansować. Trzeba właśnie przy banku efektowym rozróżnić, jako dwa składniki z sobą łączne i od siebie nieodłączne, już nie czynności bierne i czynności czynne, lecz czynności czynne, które są tu angazują-cemi czynnościami i czynności, które zaangażowanie przez tamte wywołane wreszcie rozgn wają.

Najbardziej znamiennemi bezwątpienia, najbardziej dla natury efektowego bai.ku rewelacyjnemi są te w szczególności banki efektowe, które — tak jak znane już nam banki typu angielskiego, tak jak banki pewnych możnych bankierskich rodzin, kroczących śladami słynnych Fuggerów, Rotszyldów, tak jak szereg banków państwowych od pruskiej Seehandlung aż do naszego Banku Gospodarstwa Krajowego wreszcie — operują w głównej rzeczy nie pożyczonym, lecz własnym kapitałem; zawierają nie czynności bierne, tylko czynności wyłącznie, albo tak dobrze jak wyłącznie czynne i rozdwajają te ostatnie, w wypadku już najprostszym, na tymczasowe kupno obligacyj albo akcyj, jako czynność angażującą, i na odprzedaż zakupionych papierów definitywnym wierzycielom albo akcjonariuszom, jako czynność rozgrywającą, aby wyciągnąć z tego rozdwojenia zysk, mający ich kapitał pierwotny pomnożyć. Banki tego rodzaju odcinają się od banków kredytowych, które ciągną zyski z rozdwojenia czynności biernych i czynności czynnych, już najostrzej, i przeko-nywują nas, że banki efektowe, mówiąc o nich w znaczeniu ogólnem, trzeba wysunąć poza nawias banków kredytowych, że je, już programowo całkiem, trzeba wyodrębnić. I dziwna rzecz. Dopiero gdy wyodrębnienia tego dokonamy, przedstawi się nam cała dotychczasowa ewolucja bankowości w świetle jednolitem.

Banki pieniężne, a mianowicie żyrowe, uprawiały — ponieważ głównym motorem rozwojowym był tu, jak widzieliśmy, depozyt i ponieważ depozyt ów był już czynnością kredytową pro futuro czy też in po-tentia — poprostu teren czynności biernych i li tylko biernych.

Banki kredytowe uprawiają potem teren czynności biernych i jednocześnie teren czynności czynnych, kładąc właśnie na stosunek ich wzajemny, na tak nazwane najwyższe prawo bankowe, najsilniejszy nacisk.

A wreszcie uprawiają banki inwestycyjne, a mianowicie banki efektowe w najczystszej, najprawdziwszej swej postaci, teren czynności czynnych, w zasadzie li tylko czynnych i inaugurują tern samem jakąś nową, trzecią fazę bankowości, która do dwóch pierwszych przyłącza się logicznie, konsekwentnie, i krąg myślowy, całokształtem ewolucji kierujący, definitywnie zdaje się zamykać.

Jak się to zamknięcie dokona i jakie ono mieć będzie znaczenie, trudno jest oczywiście dzisiaj przepowiadać.

Tyle chyba uważać należy za rzecz pewną, że jeśli dzieło banków żyrowych zostało w fazie banków emisyjnych nie zaniedbane, lecz, przeciwnie, w pewnym sensie dalej rozwinięte, to dojdzie między bankami emi-syjnemi i bankami efektowemi do pewnych form dopełniania się czy też współdziałania, które niczego z dotychczasowych zdobyczy bankowości nie uroni, tylko je wzbogaci. Możnaby nawet wskazać w tym kierunku na już dość niedwuznaczne zaczątki, projekty. Ale wystarczy, że o nich, jako o rzeczach wybitnie aktualnych, wspomnę tylko.

Nie mogłem jednak, nawet w tym krótkim zarysie historji banków, dziedziny banków efektowych, banków coprawda stosunkowo nowoczesnych i przeważnie współczesnych, ale jednak już wyraźnie od banków kredytowych odchylających się — a odchylających się od nich w sposób ze stanowiska systematyki banków tak niezmiernie ciekawy — zupełnie pominąć.

Literatura: W. Bagthoti Lombard Stref 1110 wydanie 1892). —

A.    CoMrfamt Histowe des bangues en France. Paris 1891. —

B.    Ehrenberg: Dos Zeitalter der Fugger. 1896. — eon Halle/

Die Hamburger Girobank und ihr Ausgang. 1891. — Bols-

apfel: Die Anfdnge der monie* pietatis. 1903. — BUtmer: Dis

Banken. Leiprię 1864.—JaffŚ: Das mglischc Bankwesen 1904.—