Magazyn6
5301

245

BANKI

różnych (wzgląd na rozłożenie ryzyka tak w kapitale, jak i w rentowności) przedsiębiorstw przemysłowych, handlowych, komunikacyjnych, użyteczności publicznej, bankowych, ubezpieczeniowych i in., a także, w pewnej części, papierów państwowych i komunalnych. Udziałowcy (spólnicy, akcjonarjusze) „investment trust’u“, nabywając swój udział w tej organizacji, tern samem pośrednio lokują swe fundusze w papierach tych przedsiębiorstw, których udziałowcem (stałym lub przejściowym) jest dana spółka lokacyjna.

II. Podział banków.

1. Formy organizacji banków. Klasyfikacja nowoczesnych przedsiębiorstw i in-stytucyj, mających za zadanie dokonywanie operacyj bankowych, może być uskuteczniona z różnych punktów widzenia, przy-czem zaznaczyć należy, że przeprowadzenie granicy pomiędzy pojedyńczemi formami warsztatów bankowych jest często niemożliwe. Dotyczy to zwłaszcza banków, w ści-słern tego słowa znaczeniu, w krajach Europy środkowej i środkowo-wschodniej, gdzie —słusznie czy niesłusznie — zapanowała forma wszystkorobiącego banku kredytu krótkoterminowego (oczywista z wyjątkiem operacyj emisji biletów bankowych oraz udzielania długoterminowych amortyzacyjnych pożyczek hipotecznych i emisji opartych na tych pożyczkach listów zastawnych). Pod względem formy organizacji prawnej rozróżniamy: a) Przedsiębiorstwa bankowe pojedyncze, stanowiące własność jednej osoby; według polskiego prawa bankowego, przedsiębiorstwa te nie mogą w firmie swej używać słowa „bank“, a tylko, zależnie od zakresu działania, ustanowionego koncesją, — dom bankowy, kantor wymiany, lombard (zakład zastawniczy), b) Przedsiębiorstwa bankowe, spółkowe — w formie spółki firmowej, komandytowej (w Polsce mogą to być — tak w jednym, jak i w drugim wypadku — tylko domy bankowe, kantory wymiany i lombardy), spółki komandytowo-akcyjnej i akcyjnej (banki i lombardy) oraz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (w Polsce nie mogą uzyskać koncesji na przedsiębiorstwo bankowe), c) Publiczne instytucje bankowe państwowe i komunalne; państwowemi instytucjami bankowemi w Polsce są: Bank Gospodarstwa Krajowego, Państwowy Bank Rolny oraz Pocztowa Kasa Oszczędności. Do komunalnych należą miejskie i powiatowe kasy oszczędności, gminne kasy pożyczkowo-oszczędrosciowe, lombardy komunalne oraz banki powołane do życia przez związki komunalne na mocy przepisów o związkach międzykomunalnych (celowych), d) Przedsiębiorstwa bankowe społeczne; do nich zaliczyć należy spółdzielnie kredytowe oraz towarzystwa kredytowe miejskie, ziemskie i przemysłowe. Te ostatnie są to specjalne instytucje hipotecznego, amortyzacyjnego kredytu długoterminowego (wypłacanego emitowanemi przez te towarzystwa listami zastawnemi), będące zrzeszeniami interesantów-dłużni-ków. Statuty tych towarzystw zatwierdzane są przez władze państwowe w drodze odrębnej. Ogólnej ustawy państwowej, normującej ich działalność — brak.

Do tej grupy należałoby zaliczyć również Galicyjską Kasę Oszczędności we Lwowie, instytucję o charakterze społecznym, nie stanowiącą niczyjej własności i nie będącą komunalną kasą oszczędności, a rządzącą się dotychczas jeszcze statutem z przed światowej wojny.

Jak to zaznaczyliśmy już poprzednio, ścisłe dokonanie podziału, odpowiadającego faktycznemu stanowi rzeczy i istotnej treści, a nie tylko stronie formalnej, jest nieraz niemożliwe. Tak np. Bank Polski ze względu na doniosłość funkcyj, jakie wykonywa, ich charakter, należałoby zaliczyć raczej do instytucyj publicznych, choć zorganizowany jest w formie spółki akcyjnej (statut Banku Polskiego uchwalają wzgl. zatwierdzają w nim zmiany jednakowoż władze ustawodawcze); to samo dotyczy Banku Akceptacyjnego i ma miejsce w wypadku, gdy bank komunalny zorganizowany jest jako spółka akcyjna.

2. Podział banków ze względu na rodzaj operacyj. Pod względem operacyj, stanowiących główny przedmiot działalności, możnaby również przedsiębiorstwa i instytucje bankowe podzielić na pewne grupy, a mianowicie, biorąc pod uwagę operacje bierne (pasywne): a) Banki e misy j n e: są to banki, których zadaniem jest emitowanie biletów bankowych (banknotów), tej najpopularniejszej obecnie formy pieniądza (banknot z surogatu pieniądza, czy pieniądza papierowego, niewłaściwego, za jaki był dawniej uważany, obecnie — po