Magazyn6
4901

341

BANKI

Gdy mowa o towarzystwach kredytowych, należy wspomnieć o istniejących bankach tych towarzystw. Pierwsze takie banki powstały przy ziemstwach kredytowych w Niemczech i miały na celu uzupełnienie działalności ziemstw w zakresie kredytu rolniczego i lokowania listów zastawnych. Okazały się one bardzo pomocnym instrumentem, jednak samo ich powołanie do życia było dowodem, że towarzystwa kredytowe w dotychczasowej swej konstrukcji nie odpowiadają nowym warunkom gospodarczym.

Na terenie Polski istnieje obecnie jeden taki bank, mianowicie Bank Poznańskiego Ziemstwa Kredytowego, załóż, w r. 1890. Bank ten posiada osobowość prawa publicznego i własny kapitał zakładowy (1,5 milj. zł), udzielony mu przez Ziemstwo. Niezależnie od tego stowarzyszeni Ziemstwa odpowiadają za wszelkie zobowiązania Banku w tym samym zakresie, jak za zobowiązania Ziemstwa. Władzami banku są władze Ziemstwa, z wyjątkiem rady nadzorczej i dyrekcji. Bank ten podlega przepisom prawa bankowego. Po wojnie Warszawskie T. K. Z. również utworzyło swój własny bank — Bank Ziemiański, który posiadał osobowość prawa publicznego. Jak wiadomo, bank ten załamał się jeszcze przed wybuchem obecnego kryzysu i znajduje się w stadjum likwidacji.

W chwili obecnej istnieje w Polsce 14 towarzystw miejskich (Warszawskie, Łódzkie, Zachodnio-Polskie, Lwowskie, Częstochowskie, Radomskie, Lubelskie, Wileńskie, Białostockie, Siedleckie (w likwidacji), Suwalskie (w likwidacji), Kieleckie, Piotrkowskie i Płockie.

Łączny stan emisji w 14 towarzystwach kredytowych miejskich wynosił z końcem 1925 roku 90,3 milj. zł; w końcu 1931 r. osiągnął sumę 333,3 milj. zł, później zaczął się obniżać i w końcu 1934 r. wynosił 320,7 milj. zł.

h) Banki hipoteczne. Ustrój istniejących w Polsce banków hipotecznych (z których czynne są na polu kredytu hipotecznego tylko dwa: Akcyjny Bank Hipoteczny we Lwowie i Wileński Bank Ziemski) opiera się na przepisach prawa akcyjnego i bankowego.

Według art. 68 prawa bankowego, bankami hipotecznemi są przedsiębiorstwa bankowe, które albo wyłącznie, albo obok innych, statutem dozwolonych czynności zajmują się udzielaniem pożyczek na hipotekę nieruchomości i na tej podstawie wydają listy zastawne. Jako przedsiębiorstwo bankowe, musi być bank hipoteczny założony w formie spółki akcyjnej lub w formie, przewidzianej przez przepisy o związkach międzykomunalnych (celowych). Najmniejsza wysokość kapitału zakładowego banku hipotecznego winna wynosić 5 ^milj. zł. Polskie prawo bankowe nie odgranicza ściśle sfery działania banków kredytu krótkoterminowego, a banków hipotecznych; przyznaje bowiem bankom hipotecznym prawo wykonywania innych czynności bankowych, a w szczególności udzielania kredytów krótkoterminowych w granicach, określonych art. 69.

Prawo bankowe szczegółowo normuje zasady prowadzenia operacyj przez banki hipoteczne. Do najważniejszych postanowień należą: Ogólna suma nominalnej kwoty listów zastawnych, znajdujących się w obiegu, nie może przekraczać ogólnej sumy wierzytelności hipotecznych banku, będących ich zabezpi. czeniem. Udzielone pożyczki hipoteczne stanowią zabezpieczenie praw przedewszystkiem posiadaczy listów zastawnych; niezależnie od tego bank odpow iada całym swoim majątkiem za zobowiązania z tytułu emitowanych listów zastawnych. Pożyczki muszą być zabezpieczone w zasadzie na pierwszem miejscu hipoteki, a w każdym razie pctżyczka powinna mieścić się łącznie z poprzedzające-mi ją w hipotece ciężarami w pierwszej połowie szacunku nieruchomości. Regulamin przepisów szacunkowych zatwierdza Minister Skarbu. Dla dalszego zabezpieczenia posiadaczy listów zastawnych, a zwłaszcza w celu zapewnienia terminowej wypłaty należności za kupony i wylosowane listy zastawne, bank obowiązany jest tworzyć specjalną rezerwę.

Należy zaznaczyć, że przytoczone przepisy o zabezpieczeniu listów zastawnych obowiązują również towarzystwa kredytowe na mocy przepisów prawa bankowego. Natomiast wyłącznie banków dotyczy przepis, ograniczający maksymalną granicę emisji listów zastawnych do piętnastokrotnej sumy kapitałów własnych oraz rezerwy specjalnej banku. Ograniczenie to nie obowiązuje, jeżeli listy zastawne są gwaranto wane przez Skarb Państwa lub związek samorządowy.

Dla czuwania nad bezpieczeństwem praw posiadaczy listów zastawnych i ścisłem wy-