Magazyn6
5101

243

Banki.

A. Pojęcie i podział banków. B. Historja banków. C. Banki emisyjne. D. Banki kredytu krótkoterminowego. E. Banki hipoteczne. F. Banki specjalne. G. Rola banków w gospodarstwie społecznem.

A. POJĘCIE I PODZIAŁ BANKÓW.

I. Pojęcie banku. r. Różne definicje banku. 2. Pojęcie banku w prawie polskiem. 3. Przedsiębiorstwa bankowe. 4 Rodzaje banków. II. Podział banków. 1. Formy organizacji banków. 2. Podział banków ze względu na rodzaj operacji. 3. Rodzaj klienteli bankowej. 4. Podział terytorjalny. 5. Kryterja podziału.

I. Pojęcie banku.

1. Różne definicje banku. Pojęcia, jakie przywiązuje się do słowa „bank“, są bardzo różnolite. Co innego pod tem słowem ro-1 zumie prawnik, a co innego ekonomista, w innem znaczeniu używa go przeciętny obywatel, laik w sprawach ekonomicznych, a w innem człowiek pracujący w produkcji i handlu lub właściciel warsztatu rolnego.

Ekonomista skłonny jest widzieć „bank" w przedsiębiorstwie (bez względu na jego prawną lub techniczną formę organizacji), którego zadaniem jest dokonywanie opera-cyj pieniądzem i jego surogatami (nie wyłączając pieniądza książkowego), a także wszelkiego rodzaju operacyj kredytowych, włącznie papierami, kredyt reprezentują-cerni. Szereg ekonomistów, zwłaszcza niemieckich, starało się ująć ściśle naturę „banku". Podajemy dla przykładu kilka takich określeń: „Banki są to instytucje, których zawodem jest uzyskiwanie kredytu" (Somary); „Istota banku polega na pośrednictwie kredytowein" (Schultze—Gaver-nitz); „Bankowość to zawodowe zajmowanie się interesami kredytowemi" (Prion); „Bankowość jest handlem usługami płynnego zamiennego kapitału" (Schaffie); „Bankowość jest handlem kapitałem pieniężnym" (Liefmann). Natomiast francuscy i angielscy pisarze zwykle unikają takich definicyj. Określenia powszechnie przyjętego przez naukę ekonomj i niema.

Co rozumie się pod bankiem w życiu co-dziennem — zależy przeważnie od historji bankowości oraz historji nomenklatury gospodarczej, tak praktycznej, jak i prawnej, danego kraju, tradycji, przyzwyczajenia, a również w dużej mierze od stopnia kultury gospodarczej. W potocznej mowie

BANKI

słowo „bank" identyfikowane jest najczęściej z placówką kredytu krótkoterminowe-go (prywatnym lub publicznym bankiem kredytu krótkoterminowego, spółdzielnią kredytową, domem bankowym). Prawnik operuje słowem „bank" w takiem znaczeniu, jakie słowu temu nadają obowiązujące w danem państwie ustawy, a ponieważ — w miarę rozwoju form życia gospodarczego i doskonalenia się oraz różniczkowania warsztatów finansowych — tylko niektóre z nich uznali ustawodawcy za bank, nadając pozostałym różne inne nazwy, przeto też w ustach prawnika wyraz „bank" ma znaczenie najwęższe.

2. Pojęcie banku w prawie polskiem.

W Polsce, mówiąc np. o bankowości pod kątem widzenia sieci placówek, rozmiarów dokonywanych operacyj, wagi oddawanych usług i t. p. (z pominięciem formy organizacji prawnej), ekonomista jest w najzupełniejszym porządku, gdy w takich wypadkach w wywodach swych uwzględni np. również pracę spółdzielni kredytowych lub domów bankowych, choć ani jednych ani drugich nasze prawo bankowe z 1928 r. nie uważa za banki. Pomimo to, spółdzielniom kredytowym, które należą do jednego ze związków, posiadających prawa rewizyjne, wolno jest używać w firmie słowo „bank", z obowiązkowym jednak dodatkiem „spółdzielczy" lub „ludowy" (art. 13 prawa bankowego).

Natomiast domy bankowe, choćby nawet rozmiarami swych operacyj i zasięgiem swej działalności przewyższały niejeden bank, słowa tego w firmie swej umieścić nie mogą. To samo odnosi się również do komunalnych kas oszczędności, które w ostatnich 3—4 dziesiątkach lat stały się faktycznie bankami i z punktu widzenia ekonomicznego zupełnie słusznie za takie są uważane. Prawo bankowe polskie nie uznaje komunalnych kas oszczędności za banki i zabrania im używania tego słowa w firmie. W myśl tegoż prawa, bank jest jedną z form przedsiębiorstwa bankowego, a to zaś — jednym z rodzajów przedsiębiorstwa handlowego.

Przedsiębiorstwem bankowem jest przedsiębiorstwo handlowe (w rozumieniu prawa handlowego), którego głównym przedmiotem działalności są czynności bankowe. Według artykułu 2 cytowanego prawa bankowego, „bankami są przedsiębiorstwa bankowe, istniejące w formie

16*