Magazyn6C501

417

POLSKA

/

munta luksemburskiego, obecnie już króla rzymskiego, wykazywała mocarstwowe znaczenie monarchji jagiellońskiej w Europie; ale w wyższym o wiele stopniu dokonała tego świetna delegacja wysłana na sobór powszechny, obradujący w Konstancji w latach 1414—1418. Polska myśl polityczna zatriumfowała wówczas w przedstawionych soborowi traktatach rektora uniwersytetu krakowskiego Pawła Włodkowica, który spór z Zakonem krzyżackim postawił na sze-rokiem tle doktrynalnem, zaprzeczając uniwersalnej władzy cesarskiej, a przeciwstawiając jej nadużyciom i metodom popieranych przez nią krzyżaków — pokojowe nawrócenie Litwy przez Polskę.

Wywody Włodkowica daremnie zwalczane w paszkwilach jego niemieckiego antagonisty tern bardziej trafiały do przekonania elicie wszystkich narodów Zachodu, zgromadzonej w Konstancji, że wymowną ich ilustracją było przybycie na sobór przedstawicieli Źmudzinów, również już ochrzczonych, a skarżących się wymownie na gwałty krzyżackie, oraz licznego poselstwa ruskiego z metropolitą kijowskim Camblakiem na czele. Gdy ten ostatni, po usunięciu przez sobór schizmy zachodniej, oświadczył się w myśl starań Jagiełły za unją kościelną prawosławnego Wschodu z Rzymem, po-wszechnodziejowe znaczenie związku pol-sko-litewsko-ruskiego uwydatniło się w całej pełni. Odtąd też znikły wszelkie uprzedzenia, jakie istniały jeszcze przeciwko nowemu mocarstwu wśród państw zachodnich, nie wyjmując Francji i Anglji, które weszły z nim odtąd w coraz bliższe stosunki dyplomatyczne. Kulturalnemu zaś zbliżeniu służył ten czynny udział, jaki przedstawiciele polscy na soborze odrazu wzięli w ożywionych dyskusjach nad zagadnieniami ogól-no-europejskiemi, zwłaszcza nad reformą Kościoła. Zapowiadał się już i pod tym względem „złoty wiek“ naszych dziejów.

27. Monarchja jagiellońska a cesarz Zygmunt luksemburski. Szczególnie ożywiona w latach po soborze polityka zagraniczna Polski, której nie pozostawała obcą żadna z wielkich spraw europejskich, czy to wojna stuletnia, czy też unja kalmarska, czy wreszcie obrona Bizancjum przed Turkami, musiała się zwrócić niebawem nietylko przeciwko krzyżakom, ale przedewszystkiem też przeciwko Zygmuntowi Luksemburczykowi, który całkowicie stanął po ich stronie w swym wyroku wrocławskim z 1420. Był on wówczas od roku także królem Czech, ale właśnie tamtejsze jego trudności, związane z ruchem husyckim, zostały bardzo zręcznie wyzyskane przez Jagiełłę i Witolda. Królowi polskiemu, który już niegdyś występował jako kontr-kandydat Zygmunta do tronu węgierskiego — zresztą bez widoków powodzenia, oraz w. księciu litewskiemu, którym się król i tym razem wyręczył, parokrotnie poselstwa husyckie ofiarowywały koronę czeską, aby się pozbyć Luksemburczy-ka. Pierwszy ten projekt unji, chociażby dynastycznej, z Czechami utrudniała religijna strona husytyzmu, z którą w Polsce sympatyzowała tylko nieznaczna mniejszość. Ale jego strona narodowa, walka z żywiołem niemieckim, znajdywała u nas dużo zrozumienia.

Skończyło się na próbach interwencji, które aczkolwiek nieudałe, torowały drogę przyszłym w tym kierunku zabiegom, a w danej chwili okazały się skutecznym środkiem nacisku na Zygmunta. Ale i to ponowne pogodzenie się z nim, uwidocznione przez zjazd monarchów w Krakowie w 1424, nie okazało się trwałe. Przybył on wprawdzie jeszcze pięć lat później na nowy zjazd aż do Łucka, gdzie miano wspólnie rozpatrzyć wszystkie zagadnienia polityki europejskiej, ale na to tylko, aby podkopać to, co było źródłem siły Polski i Litwy: ich unję. Posłużył mu do tego wzrost znaczenia Litwy dzięki świeżym sukcesom wschodnim Witolda, który nad samą Moskwą roztoczył opiekę, kusił się o Psków i Nowogród i decydujący miał wpływ w Tatarszczyźnie. Ale ułatwił intrygę dyplomatyczną Zygmunta także kilkoletni już konflikt między królem Władysławem a stanami polskiemi, które nie chciały uznać praw dziedzicznych jego synów, urodzonych wreszcie z jego czwartego małżeństwa z Sonką Holszańską.

28. Kryzys unji. Propozycja wyniesienia Litwy Witoldowej do godności całkiem niezależnego królestwa, wysunięta w Łucku przez Luksemburczyka, zrazu nawet przychylnie przyjęta przez Jagiełłę ze względów dynastycznych, musiała doprowadzić do konfliktu polsko-litewskiego, który po śmierci Witolda w 1430 przybrał niebawem charakter wojny domowej. Za jego następcy Świ-drygiełły przybył bowiem do sporu o stosunek prawnopaństwowy wielkiego księstwa do Korony drażliwszy jeszcze zatarg teryto-