Magazyn6
3701

229

BAKUNIN — BALDWIN

„Aljans Demokracji Socjalistycznej" zaczął się szybko rozwijać. We Włoszech były już jego zawiązki, założone przez „Bractwo Międzynarodowe"; do Hiszpa-nji Bakunin wysłał Włocha Fanelego, który zapoczątkował tam ruch analogiczny, bardzo szybko się rozwijający; prócz tego nowe to stowarzyszenie znalazło zwolenników w Romańskiej Szwajcarji, we Francji, w Belgji, a także w mniejszej liczbie, i w innych państwach.

W czasie tym nastąpiła znana scysja Bakunina z Marksem w Międzynarodówce, podczas której marksiści wszczęli kam-panję osobistą przeciwko Bakuninowi, będącą dalszym ciągiem dawnych oszczerstw. Mimo to wpływ Międzynarodówki zaczął się uwidaczniać w Rosji w 1869 i 1870 roku i doszedł w latach od 1872 do 1876 do największej siły. Był to jednak wpływ ideowy. Organizacyjnie Bakunin związany był w pewnym stopniu z ruchem rosyjskim tylko w latach 18Ó9 i 1870.

We wrześniu roku 1870 Bakunin udał się do Lyonu i Marsylji celem wywołania tam rewolucji. W pierwszem z tych miast „Komitet ocalenia Francji", którego twórcą 1 czynnym bardzo członkiem był Bakunin, zyskał chwilowo władzę, opanowując ratusz i zarząd miasta, zmiana jednak stanowiska generała Cluseret’a wobec ruchu zniweczyła go. Bakunin dążył do wywołania rewolucji anarchistycznej w poszczególnych miastach, połączonych federacyjnie i do wojny ludowej z Niemcami; miała to być rewolucja wewnętrzna, połączona z wojną zewnętrzną. W Marsylji ruch się również nie udał. W październiku Bakunin wrócił do Szwajcarji zniechęcony z powodu niepowodzenia, rozczarowany do Francuzów wskutek, jak się wyrażał, osłabienia się u nich instynktu rewolucyjnego. Przewidywał też reakcję w Europie z powodu zwycięstwa Niemiec nad Francją.

Po znanym zjeżdzie w Hadze w 1872 roku, rozbiciu się pierwszej Międzynarodówki na dwie (które ostatecznie rozpadły się w 1878 roku) — Bakunin pozostał w anarchistycznej do 12 października 1873 roku. Wówczas napisał list do organizacji jurajskiej, w której dziękuje przyjaciołom za współpracę i pomoc, zaznacza, że czuje się zmęczonym i nie ma sił do okazywania dalszej pomocy organizacji, prosząc o zwolnienie go z obowiązku jej członka.

W 1873 r., po ustąpieniu króla Amadeusza z Hiszpanji i ogłoszeniu republiki, zwolennicy Bakunina odegrali wielką tam lolę, zarazem jednak przyczynili się do jej upadku, wysuwając program utopijny, którego jedyną stroną dodatnią było dążenie do przobrażenia Hiszpanji w rodzaj federacji, ale i tu szli za daleko, bowiem ich federacja była właściwie konfederacją. Bakunin śledził uważnie wypadki, a nawet w 1874 r. wziął po raz ostatni osobisty w nich udział. W lipcu 1874 r. udał się do Bolonji, w której rewolucjoniści włoscy przygotowywali wybuch. Przedsięwzięcie to zupełnie się nie udało i Bakunin z trudem zdołał ujść. Ta nieudana wyprawa zniechęciła go ostatecznie do czynnego udziału w ruchu, wrócił do Szwajcarji, roz-szedł się z większością swych towarzyszy partyjnych na tle nieporozumień osobistych i taktycznych. Równocześnie choroba opanowywała coraz bardziej zmęczony jego organizm. Dnia 1 lipca 1876 r. zmarł w Bernie.

Oprócz zagadnień społeczno-politycznych Bakunin pisał dużo o religji i filozofji w duchu ateistyczno-materjalistycznym i pod koniec życia Comte wywarł na niego silny wpływ. Ciekawą jest jego polemika z Mazzinim o stosunkach włoskich, a jeszcze ciekawszemi są trzy prace, „Gosudar-stwiennośt i anarchja", Spowiedź pisemna dla Mikołaja I oraz „L’empire Knouto-germaniąue", mieszcząca się w zbiorowem wydaniu francuskiem jego dzieł.

Literatura:    Dragomanów: Pisma Bakunina z jego biografią.

Genewa. — GuiUauntK Michel Bakounin. Notice biogra-fiqus (w II tomie dziel Bakunina „Ocuures”). Uintema-tionale_t 4 tomy. Paris. Stock 1896—1900. — KomUote: Iz siemiejnoj chroniła Bakuninych ar. w „Busskoj lapmińed Myśli”. Spotoiedi Bakunina, zawiera duły materja¹ biograficzny. Petersburg 1923. — Nettlau: Bakunin, 3 tomy litografowane w 60 egzemplarzach po niemiecku 1896—1900. — Oeuures de M. Bakounin. 6 t. ed. p. Guillaume, Paris, Stock.

Ludwik Kulczycki.

Baldwin Stanley.

Angielski mąż stanu ur. 3. VIII. 1867 r. pochodzi z rodziny przemysłowej. Kończył słynną szkołę średnią w Harrow, uniwersytet w Cambridge. Członek Izby Gmin od 1908, wszedł do Gabinetu w 1917, piastował szereg tek, trzykrotny premjer (począwszy od 1923). Głowa stronnictwa konserwatywnego. Wielki osobisty majątek wydał na potrzeby kraju. Uchodzi za wciele-