Magazyn6 601

90

NORWEGJA — NOTAR JUSZE

i krytyki rządu. Projekt zmiany konstytucji, wniesiony na Storting, może zostać ostatecznie uchwalony dopiero większością */» głosów przez następny Storting z zastrzeżeniem, że nie powinien stać w sprzeczności z duchem konstytucji.

3.    Administracja i podział kraju. N. podzielona jest na 18 prowincyj (fylke), na których czele stoją zarządcy (fylkesmenn) oraz na miasta Oslo i Bergen. Samorząd komunalny tworzą rady, z pośród których wybierani są prezesi, tworzący w obrębie jednego fylke t. zw. fylkesting (sejmik) pod prezydjum fylkesmanna.

4.    Sądownictwo. Na najniższy typ sądów, rozpatrujących sprawy cywilne, składa się 86 sądów powiatowych (herredsrett) i 24 miejskich (byrett), posiadających po jednym sędzim zawodowym i często po 2 sędziów niezawodowych. Następną instancją, sądzącą sprawy nie przekraczające wartości 5 000 koron, są 3 overretty w Oslo, Bergen i Trondheimie. Najwyższą instancją jest sąd najwyższy (hóiesterettj w Oslo. W sprawach karnych decydują jako najniższa instancja, wymienione sądy pierwszej instancji przetworzone na meddoms-rett, złożone z jednego sędziego zawodowego i dwu sędziów niezawodowych. Drugą instancją jest tu t. zw. lagmannsrett złożony z lagmanna, dwu sędziów i jury, składającej się z 10 osób. Najwyższą instancją jest także i tutaj hóiesterett.

5.    Partje polityczne. Nowoczesne życie partyjno-polityczne w N. rozpoczęło się na dobre w okresie emancypacji chłopów, którzy stawali pod swoim wodzem Uelan-dem (1799—1870) w coraz wyraźniejszej opozycji do mieszkańców miast, przede-wszystkiem do pierwotnie liberalnie zabarwionej klasy urzędniczej. Dokoła haseł zwiększonych prerogatyw parlamentu, utworzenia sądów obywatelskich i t. p. utworzyła się opozycja złożona z chłopskiej partji Uelanda i intelektualistów pod kierownictwem J. Sverdrupa (18x6—1892), które przeciwstawiły się jako venstre (lewica) hóire (prawicy). Dopiero w latach 1882 do 1883 venstre w osobie Sverdrupa osiągnęła zwycięstwo. Na czele zorganizowanej hóire stanął Emil Stang, a w 1887 utworzyła się partja robotnicza, wnet przekształcona na socjalistyczną. Zwycięstwo, które venstre osiągnęła na skutek zerwania unji ze Szwecją, nie przeszkodziło secesji jej prawego skrzydła, które stanęło po stronie konserwatywnej prawicy, walcząc o ułatwienia dla napływu obcych kapitałów do N. Venstre utrzymała się przy sterze rządów przez cały okres wojny światowej, ulegając jednak stałemu kurczeniu się. Wybory 1921 ukazały w całej pełni rozbicie się partji robotniczej na dwa odłamy, w których komuniści w liczbie 29 na 8 socjalistów tworzyli większość. W I9²3 socjaliści i prawicowi komuniści połączyli się ze sobą, pozostawiając właściwych komunistów w nieznacznej ilości poza swoim nawiasem. Partje socjalistyczna i chłopska (założona w 1921) znajdowały się odtąd w stanie stałego wzrostu, a u sterów rządu zmieniały się raz po raz venstre, prawica, partja chłopska i socjaliści. Ci ostatni (Arbeiderpartiet) w wyborach w 1927 stali się najsilniejszą partją w Stortingu i przy stałym rozroście swojej liczebności z poparciem partji chłopskiej od marca 1935 sprawują rządy w N. Pewne wzajemne zbliżenie się wszystkich partyj politycznych wyraziło się ostatnio w uchwale przeznaczenia 50 miljonów koron na wzmocnienie zaniedbanej obrony narodowej (marzec 1938).

Literatura: The Norway Year Book Third year of issue 1938, (, edited by Per Vogt. Oslo 1938. (Takie roczniki tego samego dzieła ^rz lat 1924 i 1931).

Stanisław Sawicki.

Notariusze.

I. Historja instytucji, z. Organizacja. 3. Zakres działania.

1. Historja instytucji. Instytucja notarja-tu znana już była w starożytności u Greków i Rzymian. W Polsce spotykamy się z notarjatem od XII w., istnieją bowiem już wówczas po dworach książąt dzielnicowych i biskupich t. zw. notarii, cancellarii, scriptores. Są to przeważnie duchowni, jako w owych czasach ludzie biegli w piśmie. W XVI w. rozwinęła się instytucja notarjatu szczególnie w miastach, założonych na prawie niemieckiem. Funkcjona-rjusze ci nie nazywali się wprawdzie nota-rjuszami, lecz pisarzami ziemskimi, lub grodzkimi, atoli ich zakres działania obejmował załatwianie czynności t. zw. sądownictwa dobrowolnego i to na zasadach zbliżonych do dzisiejszego nowoczesnego notarjatu. Po rozbiorach Polski wprowadzili