Magazyn6 401

88

NORWEGJA

Przemysł, posługujący się z reguły energją wodną, najczęściej hydroelektryczną, jest dość różnorodny; największe znaczenie mają jednak przemysły: żywnościowy (konserwy), metalurgiczny i drzewny (celuloza, papier). Wartość produkcji przemysłowej w 1935 przekraczała 1 400 miln. koron. W zainstalowanej w przemyśle energji siła wodna stanowi 92°/₀ (2 500 000 H. P.). Koleje, (3 874 km) rozbudowane są głównie na niżu południowo-wschodnim. Bardzo dużą rolę w życiu N. odgrywa żegluga. Flota handlowa N. przekracza 4 200 000 B R T, a dochody jej osiągnęły w 1935 ponad 430 miln. koron, z czego */, pochodziło z usług, świadczonych zagranicznym transportom. Dlatego N. może pozwolić sobie na deficyt handlowy, który w 1935 wynosił 220 miln. koron. Dowozi się maszyny i środki transportowe (17% wartości importu), surowce mineralne (11%), fabrykaty tekstylne (10%), tłuszcze techniczne, wyroby metalowe, mąkę (7%), kolonjalne (5*/_a%); wywozi zaś głównie: celulozę i papier (23%), produkty zwierzęce (19%), półfabrykaty metalowe, przetwory mineralne (io¹/₂%). Najsilniejsze związki handlowe ma N. z Anglją (23% importu i 27°/₀ eksportu), z Niemcami (17% i 13%). ze Szwecją (11%), ze Stanami Zjednoczonemi (9%), z Francją i z Danją (i Islandją). Udział Polski w handlu zagranicznym w 1936 wynosił: w przywozie 2,3%. (22,1 miln. zł), w wywozie 1,3% (19,3 miln. zł). Wywozimy: węgiel, koks, mąki, kasze, metale, przetwory chemiczne oraz tekstylne; przywozimy zaś tłuszcze techniczne, śledzie, rudy żelazne, żelastwo, półfabrykat aluminjum i skórki futrzane. Kolonjalne posiadłości N. są następujące: 1) wyspy Szpicbergen (Svalbart) oraz przyległe wyspy mniejsze (62 739,2 km² z 2 500 mieszk., z wzrastającem górnictwem węgla */₄ miln. t.) i wyspa Niedźwiedzia (179 km², bezludna stacja rybołówcza i meteorologiczna, na połowie drogi do Szpicbergu); 2) wulkaniczna wyspa Jana Mayena (370 km², bezludna stacja rybołówcza i meteorologiczna) 1 250 km na zachód od północnej Norwegji; 3) wyspa Bou-vet na 4⁰ W. i 53° Pd., bezludne schronisko wielorybnicze; 4) wyspa Piotra I na 90° Z i 68¹/,⁰ Pd., 240 km², niedawno zajęta; 5) część lądu Antarktydy.

Walenty Wlnld.

II. Historia i sprawy polityczne.

1. Dzieje. N., pierwotnie zamieszkała przez szereg szczepów, podległych oddzielnym królom, została zjednoczona w t. zw. okresie wikingów pod koniec IX w. przez króla Haralda Pięknowłosego, co się stało bezpośrednią przyczyną nowej fali emigracyjnej, która osiadła na Islandji. Prócz tego terenem kolonizacji norweskiej są wyspy Szetlandzkie, Orkneje, Hebrydy, Man, Irlandja, Northumbrja, Szkocja, Grenlandja i norweska Laponja (Finnmarken). Po śmierci Haralda państwo rozpada się znowu wśród ciągłych walk jego synów między sobą oraz z rodem trondheimskich jarlów na Ladę, którzy wreszcie wraz z duńskim królem Haraldem Sinozębym zdobywają panowanie nad Norwegją. Po krótkotrwa-łem wznowieniu jedności państwa przez wikinga, króla Olafa Tryggvasona (995— 1000), który uczyniwszy próbę schrystjani-zowania kraju, poległ w bitwie pod Svólder w walce przeciwko zjednoczonym siłom duńsko-szwedzko-trondheimskim, nastąpiło ponowne zagarnięcie kraju przez obcych. Potomek Haralda I, Olaf Haraldsson Święty (1015—1028), ustanowiwszy silną władzę królewską utwierdził chrystjanizm w N., padł jednak w walce przeciwko siłom duńsko-trondheimskim pod Stiklestad, co się stało zaczątkiem i punktem krystali-zacyjnym ogólnonorweskich dążeń do ustalenia jedności państwa. Syn Olafa, Magnus Dobry, zdobywa sobie także panowanie nad Danją (1042). Za następców jego stryja, potężnego Haralda H&rdr&de, kraj ponownie rozpada się wśród ciągłych walk pretendentów do korony. W połowie XII w. na arenę występują nowe czynniki: Kościół i arystokracja (założenie arcybiskup-stwa w Nidaros nastąpiło w 1152), dzięki którym władzę otrzymał Magnus Er-lingsson, przeciwko któremu walczy reprezentant idei silnej władzy królewskiej, człowiek nieznanego pochodzenia, Sverre i jego partja birkebeinczyków. Król Sverre (1177—1202), zniszczywszy arystokrację norweską i stoczywszy ciężkie walki z par-tją przeciwną t. zw. baglerów, przeprowadził nową organizację państwa. Za wnuka jego H&kona HSkonssona (zm. 1263) i Magnusa Lagaboter (zm. 1280) władza królewska ustala się w N. do reszty i rycerska