Magazyn6
0301

CŁA

695

ceł ochronnych. Natomiast zgoła błędną metodą będzie posługiwanie się w tym celu obliczaniem różnicy pomiędzy cenami kra-jowemi a zagranicznemi, ceny bowiem są nieskończenie zmienne, zależą od każdorazowego ukształtowania się stosunku między podażą i popytem, od czynnika psychologicznego, a nawet od wartości jednostki pieniężnej, w której są wyrażane — gdy nam chodzi o możliwe uchwycenie stosunkowo stałych, (irganicznych warunków (i metod) produkcji danego towaru w kraju i zagranicą.

Przy ustalaniu stawek celnych w Polsce posługiwano się często, jako metodą orjen-tacyjną i uproszczoną, określeniem zgóry maksymalnej wysokości projektowanej ochrony w formie procentowego stosunku do wartości, innego dla surowców, innego dla półfabrykatów, a jeszcze innego dla wyrobów gotowych, z podziałem tych ostatnich na artykuły pierwszej potrzeby, środki produkcji., artykuły potrzebne rolnictwu, artykuły zbytku i t. p. I tak, w pewnym okresie polityki celnej (1924 r.) przyjęto założenie, że cła na artykuły pierwszej potrzeby (odzież, obuwie, skóry podeszwowe) nie powinny przewyższać 25% wartości. Nie potrzebujemy dodawać, że pod wartością należałoby w takich przypadkach rozumieć coś bardziej stałego od cen, a mianowicie koszty własne, choćby krajowe.

Nie należy zapominać, że zdolność konkurencyjną wyrobów krajowych w porównaniu z zagranicznemi zmniejsza bezpośrednio obciążenie podatkami pośredniemi (akcyzowemi) 1 ciami na surowce, półfabrykaty i części. Dlatego przy budowaniu ceł wyrównawczych należy wyrównać wspomniane obciążenie. Co się tyczy akcyzy, to rzeczą najwłaściwszą jest pobieranie jej niezależnie od cła, ale obciążenie celne ma-terjałów, użytych do produkcji danego towaru, powinno byc w stawce celnej na dany towar wyrównane w tym stopniu, w jakim cło na użyte materjały obciąża towar gotowy, chyba, że stosując dokładną metodę obliczania różnicy kosztów własnych w kraju i zagranicą ustaliliśmy, że w cenie poszczególnych składników kosztów własnych w kraju uwzględniono już obciążenie celne danego surowca (materjału).

Stosując jednak metody uproszczone budowania stawek celnych, łatwo możemy wpaść w błąd nielogicznego ustosunkowania wysokości danej stawki do innej, jeżeli nie będziemy pamiętali, że w stawce na dany towar należy uwzględnić obciążenie celne surowca. I tak, stawka od 100 kg słodu powinna być wyższa od obciążenia celnego tej ilości jęczmienia, jaka idzie na wyrób 100 kg słodu. Zasady powyższej należy przestrzegać w szczególności w następujących przypadkach: a) gdy wyrób produktu wyższego rzędu opiera się na przywozie z zagranicy produktu niższego rzędu, b) gdy wyrób produktu wyższego rzędu opierać się może również na niższym produkcie krajowego pochodzenia, ale niższy produkt krajowego pochodzenia w cenie swojej całkowicie konsumuje (wykorzysty-wa) ochronę celną.

Należy jeszcze wspomnieć o specjalnej formie ceł, mających założenie ceł wyrównawczych, mianowicie o cłach ruchomych. Cła ruchome, zwane również drabin-kowemi, są to cła, ujęte niejako w drabinkę stawek i przesuwające się z jednej stawki (stopnia) do drugiej, w zależności od przeciętnej ceny towaru na rynku wewnętrznym, przyczem stosunek pomiędzy ruchnm cła a ruchem cen jest odwrotny: jeżeli cena przesunie się na niższy stopień drabinki, lub (przy innej konstrukcji drabinki) zmniejszy się o pewną kwotę, to stawka celna p 'dr osi się na wyższy stopień, względnie zwiększa się o pewną kwotę. Znana jest ruchoma skala ceł zbożowych w Anglji (I połowa XIX wieku).

Po wojnie 1914—1918 r. Czechosłowacja stosuje wytrwale cła ruchome na zboże, produkty przemiału, zwierzęta, mięso. Ostatnia redakcja tych ceł pochodzi z 1933 r. Chodzi tu o utrzymanie cen krajowych na pewnym określonym zgóry poziomie, teoretycznie bez wahnięć, zarówno wdół, jak wgórę.

3. Inne rodzaje ceł gospodarczych. Do ceł gospodarczych w szerszem ujęciu, poza protekcyjnemi (jako głównym rodzajem ceł gospodarczych), należą jeszcze: cła negocjacyjne, antidumpingowe, odwetowe, różniczkowe (dyferencyjne) i preferencyjne.

Cła negocjacyjne (pertraktacyj-ne) są to cła autonomiczne, tak obliczone, aby zawierały pewną nadwyżkę powyżej wysokości, potrzebnej dla celów czy to fiskalnych, czy przedewszystkiem protekcyjnych — w celu następnego zniżenia cła w umowie handlowej w razie żądań kontrahenta. Tego rodzaju budowanie ceł bywa potem w praktyce rzeczą zawodną, a nawet