Magazyn6601

120

ODSZKODOWANIA WOJENNE

które zakończyły wielką wojnę utrzymały nadal międzypaństwowy charakter roszczeń

0    odszkodowania wojenne, w ścisłem tego słowa znaczeniu, jako roszczeń państwa zwycięskiego do państwa pokonanego w wojnie. Wyłącznym tytułem prawnym do otrzymania odszkodowania za szkody i straty wynikłe z działań wojennych dla poszczególnego obywatela jest norma ustawodawstwa wewnętrznego państwowego. Ustawodawstwo państwowe wewnętrzne normuje według swego uznania i stosownie do możliwości finansowych państwa zarówno zakres osób uprawnionych do otrzymania odszkodowania, jak i zakres szkód, które podlegają odszkodowaniu, oraz wysokość odszkodowań, jako też i procedurę przewidzianą dla oszacowania wysokości szkód i dla otrzymania odszkodowania. W traktatach: wersalskim, St. Germain

1    Trianon wyrażoną została zasada odpowiedzialności Niemiec oraz Austrji i Węgier za wszelkie szkody, wyrządzone alj antom przez wojnę. Podstawę do przyjęcia tej zasady stanowiło uznanie przez te traktaty winy Niemiec i ich sprzymierzonych za wywołanie wojny światowej. Traktaty te wychodzą z założenia, że Niemcy i ich sprzymierzeńcy nie są zdolne do całkowitego wy nagrodzenia szkód wojennych i dlatego zobowiązały te państwa solidarnie jedynie do wynagrodzenia wszystkich szkód, jakie zostały wyrządzone ludności cywilnej aljantów oraz ich mieniu przez wojnę na lądzie, na morzu i w powietrzu, w czasie, w którym państwa aljanckie znajdowały się z Niemcami względnie Austrją i Węgrami w stanie wojny. Traktaty pokoju nie określiły wysokości odszkodowań wojennych, jakie miały być uiszczone. Zbadanie zdolności płatniczej Niemiec, Austrji i Węgier, jak i ustalenie ostatecznej globalnej sumy odszkodowań oraz warunków, na jakich winny być spłacone, powierzyły traktaty Komisji Odszkodowań, złożonej z przedstawicieli wy łącznie państw aljanckich. Komisja Odszkodowań miała określić najpóźniej do I. V. 1921 globalną sumę odszkodowań i zakomunikować ją Niemcom wraz z planem spłaty, natomiast według traktatów w St. Germain i Trianon plany spłaty dla Austrji i Węgier miały być ustalone dopiero po zbadaniu zdolności płatniczej Niemiec oraz określeniu z sumy globalnej odszkodowań kwot, przypadających na Austrję i Węgry. W rzeczywistości wskutek sytuacji finansowej Austrji i Węgier, która spowodowała konieczność międzynarodowej pomocy, nie doszło do ustalenia udziału Austrji i Węgier w globalnej sumie odszkodowań wojennych, od których zapłaty państwa te zostały ostatecznie zwolnione w umowie haskiej z 20. I. 1930. Niemcy pozostały jedynym dłużnikiem z tytułu odszkodowań wojennych i los tych odszkodowań wiąże się ściśle z finansową, gospodarczą i polityczną historją Niemiec powojennych. Przez wysokość i charakter odszkodowań wojennych, nałożonych na Niemcy oraz systematyczną walkę, jaką Niemcy od pierwszej chwili po podpisaniu traktatu wersalskiego podjęły o zwolnienie się od obowiązku ich zapłaty, problem odszkodowań wojennych niemieckich był przez szereg lat, aż do niedawnych czasów, centralnym problemem finansowym i gospodarczym, w którym ogniskowały się ciężkie zmagania sprzecznych interesów gospodarczych i politycznych wszystkich zainteresowanych europejskich państw oraz St. Zjednoczonych A. P., i który przez swój związek z międzyaljanckiem zadłużeniem wojennem znacznie zaostrzył miniony światowy kryzys gospodarczy. W maju 1921 Komisja Odszkodowań ustaliła globalną sumę odszkodowań niemieckich na 132 miljardy marek niem. w złocie, które miały być spłacone w formie obligacji dłużnych trzech typów, oprocentowanych i umarzanych według różnych planów. Gdy Niemcy nie płaciły odszkodowań i znajdowały się w całkowitem walutowem, gospodarczem i finansowem rozprzężeniu, w listopadzie 1923 wyznaczony został komitet rzeczoznawców aljanckich, który pod przewodnictwem przedstawiciela St. Zjednoczonych A. P. Ch. Dawes’a opracował plan spłat odszkodowań, zwany planem Dawes’a, wprowadzony w życie 1. IX. 1924. Zadaniem komitetu było wytworzenie odpowiednich gospodarczych i finansowych warunków, któreby umożliwiły Niemcom pokonanie chaosu i spłatę odszkodowań. Celem spełnienia tego zadania plan Dawes’a przedewszystkiem przeprowadził reformę walutową w Niemczech. Celem zwiększenia zapasów złota Banku Rzeszy, wypuszczono międzynarodową długoterminową pożyczkę dla Niemiec w kwocie 800 miljonów mk. niem. w złocie i zrównoważenie budżetu państwa w oparciu o zreformowany system podatkowy utorowało drogę racjonalnej go-