Magazyn6701

121

ODSZKODOWANIA WOJENNE

spodarce publicznej. Plan Dawes’a ustalił tymczasem na 5 lat wysokość rat reparacyj-nych od raty na 1924/25 w wysokości 1 mi-ljarda mk. niem. do raty 2 i ¹I₂ miljarda mk. niem. w 1928/29, która miała stanowić normalną ratę roczną w latach następnych, zwiększoną według wskaźnika dobrobytu (prosperity index). Ilość rat jednak nie została oznaczona a tern samem i globalna suma odszkodowań. Fundusze na spłatę rat miały być uzyskane z pożyczki zagranicznej (pierwsza rata), z odsetek i amortyzacji obligacji, wypuszczonych przez koleje państwowe oraz przemysł i handel, ze specjalnego podatku transportowego, wkońcu z dotacji budżetu państwa. Plan Dawes’a spełnił swe zadanie, gdyż spowodował uzdrowienie finansowych i gospodarczych stosunków w Niemczech, przez co otworzony został z powrotem międzynarodowy kredyt dla nich i umożliwiona została spłata rat od-szkodowaniowych. Już w czasie działania tego planu Niemcy zaczęły domagać się jego rewizji celem ostatecznego i całkowitego uregulowania sprawy odszkodowań. Z końcem 1928 dojrzało postanowienie rewizji planu Dawes’a i z początkiem 1929 został przez pięć głównych państw aljanckich przy udziale Niemiec powołany nowy komitet rzeczoznawców, wyznaczonych przez rządy tych sześciu państw, na którego czele stanął przedstawiciel świata finansowego St. Zjednoczonych A. P., współautor planu Dawes’a, Owen Young. Komitet ten przygotował 7. VI. 1929 nowy plan t. zw. plan Younga. Cechą najistotniejszą planu Younga było przesunięcie problemu odszkodowań niemieckich z płaszczyzny politycznej na płaszczyznę wyłącznie gospodarczo-finansową. Dlatego w planie usunięto organa kontrolujące, przewidziane w planie Dawes’a,

1    Niemcy miały odzyskać swobodę w swej administracji finansowej. Dla rozrachunków między aljantami a Niemcami z tytułu rat odszkodowaniowych powołano do życia Bank Rozrachunków Międzynarodowych. Globalna suma odszkodowań została ustalona na 113 9°° ^miljonów mk. niem., płatnych w 59 ratach rocznych, z których przez pierwsze 37 lat, licząc od września 1929 do kwietnia 1966 Niemcy mieli płacić rocznie średnio

2    050 miljonów mk. niem., zaś w następnych 22 latach t. j. do 1. IV. 1988 średnio około 1 650 miljonów mk. niem. rocznie. „Wartość aktualna" tych wszystkich rat, obliczona przy 57*% wynosiła około 35 miljardów mk. niem. Plan Younga został przyjęty w umowie haskiej 20. I. 1930 i wszedł w życie w maju 1930. Niemcy po uchyleniu, równocześnie z przyjęciem planu Younga, okupacji Nadrenji rozpoczęły energiczną akcję za rewizją względnie uchyleniem tego planu. Już rata przewidziana na okres 1931/32 nie została przez Niemcy zapłacona na podstawie moratorjum Hoovera z 6. VII. 1931, a konferencja lozańska z 9. VII. 1932, jakkolwiek formalnie redukowała dług od-szkodowaniowy do 3 miljardów mk., które miały być zapłacone niemieckiemi obligacjami państwowemi, oprocentowanemi na 5% rocznie i umarzalnemi w ciągu 36 lat, faktycznie jednak wskutek ustalonych warunków emisji tych obligacji sprowadziła całkowite skreślenie odszkodowań. Niemcy mają jedynie obowiązek obsługiwania pożyczki „Da-wes’a“ i pożyczki „Younga".

3. Prawa Polski do odszkodowań woien-nych. Przysługującego państwom aljanckim w traktatach wersalskim i St. Germain prawa do odszkodowania za czas, podczas którego każde z tych państw znajdowało się w stanie wojny z Niemcami, państwa te nie chciały przyznać Polsce, dla której w układzie w Spaa z 16. VII. 1920 prawa do odszkodowań za straty poniesione, jako przez część nierozdzielną b. cesarstwa rosyjskiego, zostały tylko zastrzeżone stosownie do art. 116 traktatu wersalskiego i art. 87 traktatu w St. Germain. W związku z tern, sumy, któremi Polska miała uznać Niemcy i Austrję w Komisji Odszkodowań z tytułu przejętego od tych dwu państw mienia państwowego na ustąpionych Polsce te-rytorjach jak i z tytułu udziału Polski w przedwojennym długu Rzeszy i Prus, miały być zapisywane prowizorycznie na rachunek w zawieszeniu (compte d’attente), jak również przy określeniu w 1921 ogólnej sumy odszkodowań niemieckich na 132 miljar dy mk. w złocie zastrzeżono, że do tej sumy nie wliczono odszkodowań, jakie Polska ma prawo domagać się od Niemiec w myśl art. 116 traktatu wersalskiego. Kwest ja sposobu realizacji tych zastrzeżonych Polsce praw, pozostawała otwarta, mimo podejmowanych przez Polskę starań o jej definitywne załatwienie. Polska nie brała też udziału w umowach londyńskich podpisanych w sierpniu 1924 w sprawie przyjęcia planu Dawes’a, a tylko uczestniczyła w ukła-