Magazyn61801

304

PŁACE

a zwłaszcza od 1880. Na podstawie obliczeń angielskiego Urzędu Handlu, a zestawienia T y s z k i, mamy następujące wskaźniki dla tego okresu:

Rok	Płace nominalne	Ceny hurtowe	Płace realne
1850	IOO	IOO	IOO
1860	119,2	128.6	90,6
1880	148,4	114.3	134.1
1900	178.7	97.4	180,7
1907	181,7	103,9	178.5

Od 1860 do 1907 p. realne prawie dokładnie podwoiły się. W ostatnich kilkunastu latach przed wojną światową p. realne utrzymywały się na tym samym poziomie, a nawet wykazywały pewną tendencję zniżkową, dzięki zwyżce kosztów utrzymania. Obliczenie ruchu p. realnych i zarobków po wojnie jest trudne ze względu na cały szereg doniosłych a skomplikowanych zmian: w wysokości p. w poszczególnych gałęziach, idących w różnych kierunkach, zmian w czasie pracy, w konsumcji klasy robotniczej, w cenach. Przeciętne, ustalone w takich warunkach, mogą więc tylko w przybliżeniu wyrazić rzeczywiste ruchy p. Ogólna jednak tendencja zwyżkowa p. realnych nie ulega zupełnie wątpliwości. Prof. Bowley obliczył, że w porównaniu do 1914 p. realne do 1929 wzrosły o 17%. Od czasu wybuchu wielkiego kryzysu p. nominalne nie zwyżkowały, a nawet uległy lekkiej zniżce, ale obniżył się koszt utrzymania, głównie dzięki zredukowanym cenom przywożonych artykułów żywnościowych. W rezultacie tego, realne tygodniowe zarobki robotników w pełni zatrudnionych, podniosły się. W 1937, w porównaniu do 1914, według obliczeń Bowley’a, wzrosły one o 22%. Zarobki pieniężne w tym samym okresie czasu prawie podwoiły się, ceny detaliczne wzrosły około 50%, a godziny pracy zmniejszyły się o przeszło 10%. Ten ruch zwyżkowy p. jest tern bardziej godny uwagi, że przetrwał on zwycięsko wielkie przesilenie gospodarcze 1929—1932; wysoki poziom p. utrzymuje się przy tern przy równoczesnem istnieniu wielkiego stałego bezrobocia. Co-prawda stwierdzono zarazem znaczne podniesienie w okresie powojennym produkcji obliczonej na robotnika. Clark, cytowany przez Dobba, oszacował ten wzrost dla Anglji w ostatnich 25 latach (do 1937) na 15—20%. Według innego szacunku,

W. B o w d e n’a, wzrost produkcji na robotnika wyniósł między 1924 a 1930 12°/o, a między 1930 i 1934 znów około 10—11%. Naturalnie trudno jest ustalić w jakim stopniu ta zwyżka produkcyjności jest spowodowana wprowadzeniem doskonalszych maszyn i urządzeń z jednej strony, oraz lepszą i intensywniejszą pracą robotników — z drugiej. — Poza ogólnym ruchem zarobków, warto zanotować dwie zmiany w kształtowaniu się p. w Anglji w najnowszych czasach. Jedna to zmniejszenie różnicy p. wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych robotników. Druga — to pojawienie się znacznej rozpiętości między p. w gałęziach przemysłu produkujących dla rynku wewnętrznego (t. zw. sheltered) i tych, które opierają swój byt głównie na eksporcie (unsheltered). Zmienione warunki handlu światowego po wojnie, fatalnie wpłynęły nietylko na zyski przedsiębiorców, w przemysłach eksportowych, ale 1 zredukowały p. realne nieraz do poziomu niższego niż w 1914.

We Francji p. realne przed Wielką Rewolucją były bardzo niskie. Na początku XIX w. podniosły się, w porównaniu do przedrewolucyjnego okresu, mniej więcej o 25—30%. W ciągu XIX w. i na początku XX w. p. wzrastają silnie, ale zupełnie nieregularnie, mianowicie do połowy ubiegłego stulecia wzrost ten był bardzo powolny. Od 1810 do 1910 p. nominalne prawie potroiły się, gdy tymczasem koszt utrzymania nie wzrósł nawet o połowę. Szczegółowiej przedstawia to następujące zestawienie, według pracy opublikowanej przez Office du Trava.il: „Salaires et couts de l’existence aux diverses epoąues jus-qu’en 1910“. (1810=100).

Rok	Płace nom.	Koszty utrzymania	Wydatki roczne rodziny robotniczej na pożywienie, mieszkanie, opał i światło (fr.)
1810	IOO	IOO	990
1850	127	125	1 250
1900	250	135	1 345
I9IO	275	140	I 400

P. nominalne wzrastały we Francji najszybciej mniej więcej od połowy XIX w. do 1880, a zupełnie nieznacznie od tego roku do 1900. Według danych przygotowanych na wystawę powszechną w Paryżu w 1900,