Magazyn6801

16

RODZAJ 14. Paproć [Poły podium Lin.J.— Otoczki na żyłkach spodniej powierzchni zgromadzone w kupki okrą-gławe, rozrzucono lub w szeregach, bez żadnej zawijki.

Gat. 1. P.pospolita[P. vulgare Lin.], miejscami Soldziuszką lub Paprotką zwana. W. f. 206. — Kłąb czołgający się w ziemi, niemabobły, członkowaty jakby węzłowato lub zębato, okryty łuskami błoniastemi cisawemi, a spodem korzonkami włóknistymi i czarniawymi; listowie 1' wysokie; trzonek długi, nagi, barwy słomiastej; blaszka tęga, podłuźnie-lancetowata, tępa, głęboko pierzastodzielna i gładka; jćj łaty podłużnie-lancetowate, mniej więcej karbowano piłkowane zwłaszcza ku wierzchołkowi, czasem niemal wcinane, ku górze malejące, dólne niekiedy jakby uszkowate, a wierzchołkowa najkoń-czystsza; kupki, mnogie i żółte, umieszczone po obu stronach nerwu głównego łat, niekiedy prawie wraz spływające.— Rośnie pospolita, we wszelakich lasach po przydrożach cienistych, rozpadlinach skał i starych murach, w niezbyt wilgotnych miejscach zwłaszcza górzystych, od maja do października.

W lekarstwie używani} bywała treść kłębu oczyszczonego z łnsek i korzonków, pod nazwiskiem korzenia Paproci lub Paprotki słodkićj — rad. Polypodii v. Filiculae dulcis: to zaś jako środek rozcieńczający i osłaniający, lekko poruszający stolec i mocz,— w cierpieniach piersiowych , zatkaniacli trzewów zwłaszcza wątroby I śledziony, w żółtaczce, puchlinach, gnilcu, a nawet w niemocach nerwowych.

Gat. 2. P. Kalaguala fP. Calaguala Ruiz.] czyli pernańska. Ciiaum. Tuiu>. t. 80.— Kłąb zupełnie podobny pospolitej, czołgający się poziomo, pogięty, łuskowaty, z włóknami korze-niowemi cieniuchnemi i czuprynowo gałęzistemi; listowie wzniesione 8 —12"; trzonek 2—3" długi; blaszka 3 — T" szóroka, niepodzielna, lancetowata, w brzegu podwinięta; kupki od jej środka do wierzchołka w 2ch szeregach szachownicowe ułożone. — Rośnie po skałach w Peru.

Oczyszczony kłąb czyli korzeń Kalaguali — radix Calagua-lae v. Calahualae, używany bywa jako środek lekko ściągający ^: pobudzający poty, w cierpieniach piersiowych i gośćcu, zwłaszcza tóż w kile zastarzałój: wszelako w Europie nieuznano jeszcze stanowczo jego skuteczności ; zapewne z powodu, że tylko świóżo zbiórany działa nulożyoie, a do nas dochodzący (ziłowaciały) już utracił swą działalność. Co także powie-dziećby można i o naszej Paproci pospolitej, dla czego ona wyszła z użycia, będąc dawnićj tak zachwalaną.

RODZAJ 15. Wioski- [Adiaiitlimii Lin.J. — Otoczki na końcach żyłek osobnych, nabrzmićwające jakby w dno owockowe kresowane lub kropkowane, pogromadzone w kupki brzegowe; zawijki utworzone przez brzeg listowia, oddzielające się od zewnątrz nakształt łusek.

Gat. 1. 1F. mwrotce [A. capillus VenerisLiN.], u ludu Włoski Matki Bożej lub Kapilorek. Ihiss. t. 17.— Kłąb poziomy, rozgałęziony, pokryty łuskami błoniastemi cisawemi; listowie do