page0052

42

natępna mofidykacya wyklucza istnienie poprzedniej. Biorę n. p. materyę i robię z niej sześcian; rzecz oczywista, że ten sześcian musi całkowicie zniknąć, jeżeli z tejże samej materyi chcę zrobić kulę. Jedno i drugie wzajemnie się wyklucza.

Materya więc nie posiada zdolności sądzenia przez porównanie o zgodności lub niezgodności dwóch pojęć , jednocześnie współistniejących , bo nie może posiadać jednej tak, żeby druga nie zniknęła. Pierwiastek identyczny i porównawczy. który sądzi i wnioskuje, jest zatem istotą pojedynczą, która nie ma nic wsp dnego z materyą.

Ten pierwiastek identyczny i porównawczy nazywamy umysłem. Mowa, która nam już wykazała jego samoistność i jego pojedynczość, odsłania nam jeszcze jegosiłę twórczą. Aby myśleć sądzić, i wnioskować, trzeba mieć pojęcia; aby mieć pojęcia, potrzeba umieć je sobie wyrabiać i tworzyć. Nie można analizować najmniejszego zd; ma mowy ludzkiej, nie napotykając słów, które zawierają pojęcia ogólne i odai wa-n e. Pojęcia ogólne i oderwane są te, które wykluczają szczegółowo ć i ponad nią się wynoszą! Ogólne pojęe^:e człowieka .Zwierzę rozum-ne^u nie przedstawia nam ani Piotra, ani Pawła w szczególności, ale coś, co każdemu człowiekowi jest wspólne ,unum, commune pluribus, od indywidualnych cech niezależne. Te pojęcia uniwersalne nie mają w naturze istnienia rzeczowego, a więc nie mogą robić żadnego wrażenia na materyę. Pewne ciało, pewne drzewo, pewne

http://rcin.org.pl