page0007

3

przed nim dawno już wierzono w nieśmiertelność dusz, ale o tem pomówimy w ostatnim rozdziale niniejszej pracy, tu mamy na względzie tylko czysto filozoficzną stronę tej kwestyi.

Dwa napotykamy główne kierunki wręcz sobie przeciwne: jeden, który utrzymuje, że duszy wcale niema lub tylko do czasu istnieje, a drugi również silnie zatwierdzający jej wieczyste trwanie. Do tej drugiej grupy zaliczyć należy prócz wspomnianego Ferecydesa najszlachetniejsze postaci starożytności jak Thalesa z Miletu, Pytliagorasa, o którym świadczy święty Augustyn, iż usłyszawszy Ferecydesa rozprawiającego

0    nieśmiertelności dusz, tak się przejął tą myślą, że z atlety stał się filozofem; po nim idzie Sokrates, który sam jeden starczy za wielu innych, bo w obliczu śmierci, na którą go skazali Ateńczycy, „tak rozprawiał o śmierci, iż się zdawało, że nie na śmierć idzie, lecz do nieba wstępuje“, jak o nim powiada Cycero. Przepięknie skreślił tę przedśmiertną rozmowę swego mistrza genialny jego uczeń Platon, którego „Fedon“ uważany był zawsze za najpiękniejszy pomnik na rzecz nieśmiertelności duszy, tak, że jeden z owych pięciu dowodów, jakimi Sokrates zebranym w celi więziennej uczniom udowadniał wieczyste trwanie duszy, mianowicie dow^?ód brany z pojedyńczości i duchowości naszych objawów psychicznych, dziś jeszcze stanowi główny argument za jej nieśmiertelnością. Ze sam Platon wierzył w nieśmiertelność duszy, a z nim wielka liczba jego zwolenników, to wynika jasno z jego nauki o pre-egzystencyi dusz. Co do Arystotelesa, to potrzeba wyznać, że właściwie nie powiedział nic jasnego w tej sprawie; stąd niektórzy Ojcowie Kościoła, a przedewszystkiem św. Grzegorz z Nazyanzu i wielu innych pisarzy, jak św. Augustyn, Neme-zyusz, Atticus Platonicus, Porfyryusz, z Tomistów Cajetanus, z nowszych Moshemius, Waddington Kastus, Henryk Martin

1    t. d. pomawiali go o materyalizm i twierdzili, że wyraźnie przeczył nieśmiertelności duszy. Natomiast Albert W. i św. Tomasz z Akwinu bronią go, utrzymując przeciwnie, że Arystoteles nigdy nie powiedział, że dusza jest śmiertelną, ani też

http://rcin.org.pl    **