page0055

R. LV.

O środkach poznania anielskiego

47

rozumnym. Lecz wszystlo w nim jest, ponieważ rzeczy niższe w bytach są w wyższych istotnościowo, wyższe zaś są w niższych przez uczestnictwo; i dlatego mówi Dionizy, IV cap. De Div. Nom., że Bóg jednoczy całość w całości, to znaczy wszystko we wszystkiem. Zatem anioł poznaje wszystko w swojej substancji.

Lecz przeciwnem jest, co mówi Dionizy w tym samym rozdziale, że aniołowie zostają oświeceni ideami rzeczy. Zatem poznają przez idee rzeczy, a nie przez własną substancję.

Odpowiadam, że to czem rozum rozumie, przyrównuje się do rozumu rozumiejącego jako jego formę, forma bowiem jest tern, czem czynnik działa. Do tego zaś by forma w sposób doskonały dopełniała możność, potrzeba, by wszystko, do czego się możność rozciąga, było zawarte pod formą. I stąd pochodzi, że w rzeczach podlegających zepsuciu forma nie dopełnia doskonale możności materji, ponieważ możność materji rozciąga się na więcej rzeczy, niż ich obejmuje ta lub inna forma. Możność zaś rozumienia anioła rozciąga się na rozumienie wszystkiego, ponieważ przedmiotem rozumu jest byt lub prawda ogólna. Sama zaś istotność anioła nie obejmuje w sobie wszystkiego, skoro jest istotnością ograniczoną do rodzaju i do gatunku. To zaś jest właściwem istotności bożej, która jest nieskończona, że wszystko w sobie doskonale obejmuje. I dlatego jedynie Bóg poznaje wszystko przez Swą istotność. Anioł zaś nie może wszystkiego poznawać przez swą istotność, lecz rozum jego muszą udoskonalać jakieś idee, by mógł poznawać rzeczy.

Odpowiedź na pierwszy zarzut. Gdy się mówi, że anioł poznaje rzeczy przez swoją naturę, to przez nie określa środka poznania, którem jest podobieństwo do rzeczy poznawanej, lecz władzę poznawczą, która jest własnością anioła, odpowiednio do jego natury.

Odpowiedź na drugi zarzut. Jak zmysł w czynie jest rzeczą poznawaną przez zmysł w czynie, jak powiedziano Ul de Anima nie tak, że sama władza zmysłowa jest samem podobieństwem rzeczy zmysłowej, które jest w zmyśle, lecz dlatego, że z obu staje się coś jednego, jak z czynu i możności, tak się też mówi, że rozum w czynie jest to rzecz rozumiana w czynie, nie by substancja rozumu była samem podobieństwem, przez

http://rcin.org.pl