page0057

47

niewolnicę praw fizycznych i nieodpowiedzialną, „pierwiastek dobrowolnie ulegający prawom wyższym i o dp o w i a d a j ą c y z a swe czynności przed trybunałem su-m ien i a^u.

Moglibyśmy już zakończyć analizę mowy, jako wyrazu zjawisk psychicznych, lecz przypatrzmy się jeszcze skutkom mowy, których materya przyczyną być nie może. Jestto prawo porządku fizycznego, że zjawiska odmieniają się stale z przyczynami, i że te same przyczyny wytwarzają prawidłowo te same zjawiska; stąd wynika, że mowa, będąc pod względem fizycznym tylko szeregiem dźwięków głosowych, kiedy się odnosi do materyi, która jest rzeczą czysto fizyczną, musi wywołać zjawiska różne, — jeżeli głosy są różne, — zjawiska podobne, jeżeli głosy są podobne. Ale rzecz dziwna. Wręcz sprzecznie z prawem natury słowa, całkowicie różne, wywołują zjawiska czyli wrażenia zupełnie podobne, a słowa zupełnie podobne wywołują zjawiska całkowicie różne. Francuz np. zbliża się do mnie i pyta: „Comment vous por-tez-vous?^u odpowiadam. „Bardzo dobrze, dzięku-ję^u. Nadchodzi Anglik: „tiaw do you do^ue> Polak: „Jak się masz* „Bardzo dobrze, dziękuję®; Włoch, _vCome sta?^u „Bardzo dobrze, dziękuję®, Moskal, Hottentot otrzymaliby tę samą odpowiedź, gdybym rozumiał ich język. Otóż potrzeba tylko rozumieć język, to jest pojąć stosunek pomiędzy znakami a pojęciami — rzecz, do której materya całkowicie nie jest zdolna. Materya może przy-

http://rcin.org.pl