page0071

Mięczaki: Głowonogi Dwuskrzelne (Ośmionogi). 45

I. GROMADA.

Głowonogi (Oephalopoda).

Głowa wyraźna, duża, z parą wielkich oczu; otwór gębowy otoczony okółkiem ramion z przysawkami, a uzbrojony rogo-wemi szczękami (ryc. 24), język z tarką; noga lejkowata, przedziurawiona; 1 — 2 par skrzeli    grzebykowatych;    ośrodki

nerwowe osłonięte wewnętrznym szkieletem w postaci torebki    chrząst

kowej; po bokach torebki mieszczą się duże oczy o budowie, zbliżonej do oczu kręgowców,    oraz para pęcherzyków    słucho

wych; istnieją także narządy węchu i dotyku. _c ,.    Mięsiste ramiona z przy-

we mątwy. Sawkami służą do chwytania zdobyczy,    a także

do powolnego łażenia głową    na dół.

Oprócz tego głowonogi mogą pływać, wyrzucając wodę z lejkowatej nogi; posuwają się przytem wstecznym ruchem z dość znaczną szybkością, z głową zwróconą ku tyłowi.

Skorupę zewnętrzną z dziś istniejących głowonogów posiadają tylko nieliczne (żeglarek i łodzik); znacznie bardziej rozpowszechniona jest skorupa wewnętrzna w kształcie wapiennej lub rogowej tarczki, ukrytej pod skórą w płaszczu.

Wszystkie głowonogi są jajorodne. Wszystkie mieszkają w morzach i są drapieżne, karmią się mięczakami, skorupiakami i rybami. Na ogólną liczbę okrągło 4650 poznanych gatunków głowonogów tylko niespełna 240 istnieje dziś. Gromadę tę dzielimy na 2 rzędy: 1) Dwuskrzelne (Dibranchiata) i 2) Czte-roskrzelne (Tetrabranchiata).

1 Rząd. Dwuskrzelne (Dibranchiata).

Jedna para skrzeli; 8 albo 10 ramion z przysawkami; ciało nagie, co najwyżej ze skorupą wewnętrzną; jeden tylko żeglarek ma skorupę zewnętrzną; noga w kształcie całkowitej rurki; wszystkie mają gruczoł czernidłowy, wydzielający ciemno-brunatną ciecz, która wydostaje się nazewnątrz przez lejek i zaciemnia (mąci) wodę koło zwierzęcia, pozwalając mu uciec przed nieprzyjacielem.

Okrągło 450 gatunków, z których 230 dzisiejszych i 220 kopalnych. Rząd ten dzielimy podług liczby ramion na 2 pod-rzędy: 1) Ośmionogi (Octopoda) i 2) Dzie-sięcionogi (Decapoda).

1 Podrząd. Ośmionogi (Octopoda).

Ciało bez bocznych płetw i skorupy lub ze skorupą zewnętrzną, niepodzieloną na komory; 8 ramion; oczy małe z krągłą powieką; 95 gatunków.

Tab. 15 fig. 2. Ośmiornica pospolita (Octopus yulgaris), dość spora (dł. ciała koło 15 cm, z ramionami koło 1 m), o mocnych, długich ramionach, Znajduje się w morzu Śródziemnem i u wybrzeży Europy zach.; pływa bardzo słabo, przeważnie zaś łazi po dnie na ramionach; bardzo żarłoczna; należy do najzmyślniejszych głowonogów; jadalna.

Tab. 15 fig. 3. Żeglarek papierowy (Argonauta argo), niezbyt duży (dł. skorupy do 20 cm), z krągłem ciałem i małą głową; samice różnią się wybit-