page0072

40 Mięczaki: Grłowonogi: Dwuskrz. (Dziesięcionogi). Czteroskrz. Skrzydłonogi.

nie od samców: mają one 2 ramiona, mniejsze, bez skorupy i płatowatych ra-rozszerzone na końcach płatowato i de- mion; w morzu Śródziemnem. likatną cienką skorupę; samce znacznie

2 Podrząd. Dziesięcionogi (Decapoda).

Ciało wydłużone, z płetwowatą obwódką po bokach; oprócz 8 ramion krótszych jeszcze 2 znacznie dłuższe, chwytne; oczy duże, bez powiek; skorupy zewnętrznej nie bywa nigdy, natomiast zawsze jest wewnętrzna. Dorastają wzrostu większego (do 6 m) niż poprzednie. Okrągło 355 gatunków, z tego 135 żyjących.

Tab. 15 fig. 4. Mątwa pospolita

(Sepia officinalis), nieduża (dł. ciała

20—30 cm i tyleż ramion chwytnych) o płetwach, nie schodzących się w tyle. Zamieszkuje morza europejskie; mięso łykowate, niesmaczne, ale zato zużyt-kowuje się z niej skorupę wapienną (dawniej w medycynie, dziś na proszek do zębów i do polerowania) oraz wydzielin czernidłowego gruczołu na farbę, zwaną sepja.

2 Rząd. Czteroskrzelne (Tetrabrancliiata).

2 pary skrzeli; zamiast długich ramion naokoło gęby liczne nitkowate, wciągalne macki bez przysawek; noga

Rye. 25. Łodzik (Nautilus) w przekroju.

ma kształt lejkowatej rurki, rozciętej wzdłuż jednego boku; bez gruczołu czernidłowego; zawsze jest skorupa zewnętrzna (ryc. 25), zwykle skręcona spiralnie jak u ślimaków i podzielona przegrodami na szereg komór.

4200 gatunków, prawie wyłącznie kopalnych; dziś istnieje tylko kilka.

Tab. 15 fig. 5. Łodzik pospolity

(Nautilus pompilius), nieduży (dl. 15— 25 cm), o skorupie białej z perłowym połyskiem wewnątrz; pospolity w oceanie Indyjskim.

II. GROMADA.

Skrzydłonogi (Pteropoda).

Nagie lub ze skorupą; głowa nie zawsze wyraźna; noga zamieniona na 2 skrzydlaste płetwy; gęba ze szczękami, językiem z tarką; oczy zmarniałe.

Przeważnie drobne; pływają po morzu olbrzymiemi stadami; służą za pokarm większym zwierzętom, same karmią się drobnemi żyjątkami; 335 gatunków, z tego 100 żyjących.

Tab. 15 fig. 6. Skrzydłówka północna (Clio borealis), maleńka (dł. 2,5 — 3,5 cm), przeświecająca, bez skorupy, z trójkątnemi płetwami i wyrostkami na głowie. Zamieszkuje olbrzymiemi gromadami morza północne; stanowi główny pokarm wielorybów i niektórych ptaków morskich.