page0050

40 SlNE'AR-BABILONJA

Za najdoskonalszy utwór plastyki starośumeryjskiej uchodzi tak zwana „stela sępów". Król Eannatum z Lagaś (około 2950 przed Chr.), zwyciężywszy władców z Opis i Kiś, uwiecznił swe zwycięstwo na osobnej steli, która nosi nazwę „steli sępów" dlatego, że na jednym z jej fragmentów (ryc. 55) sępy raczą się trupami poległych nieprzyjaciół i porywają ze sobą ich czaszki. Na tejże stronie steli (rys. 56) przedstawił artysta króla Eanna-tuma na rydwanie, w chwili, gdy długą dzidą przebija nieprzyjaciela; za nim kroczą jego wojownicy w hełmach na głowie i dzidach w ręku, podczas gdy część górna tegoż fragmentu przedstawia oddział żołnierzy w marszu, uzbrojonych w dzidy i tarcze. Niżej (ryc. 77) widzimy poległych wojowników, którzy leżą nago złożeni w grobie, podczas gdy żywi niosą za nich ofiary w koszach, a obok sam król jest obecny przy zabijaniu ofiarnego byka. Na odwrotnej stronie tejże steli bożek Ningirsu, patron królewski, z siecią pełną poległych nieprzyjaciół i herbem miasta Lagaś, jest wyrazem ówczesnych przekonań, że to bóg-patron daje królowi zwycięstwo, chwytając nieprzyjaciół do sieci, jak myśliwy zwierzęta.

Obok płaskorzeźby przechowały się także niektóre posągi z owych czasów archaicznych. Jeden z nich (ryc. 78) z wapienia, dziś w British Museum, przedstawia dygnitarza starośumeryjskiego. Nieudolność wykonania ujawnia się tu pod każdym względem. Znaczny postęp wykazuje natomiast posąg króla Lugal-Dalu z Adab(ryc. 79). Zwyczajem ówczesnym — jako patesi czyli król-kapłan, — ma on włosy i wąsy zgolone, a od bioder zwisa na nim falbankowany fartuch.

Już w XXXI wieku przed Chr. (przed królem Urniną) znali Sumerowie kruszce, wyrabiali z miedzi sprzęty i broń, a sztuka odlewania nie była im obcą. Tego dowodem posążki żeńskie z miedzi (ryc. 4), opatrzone u dołu metalowym kołkiem, który służył do wkładania ich czy to w ziemię, czy też do kamiennych podstawek (tabliczek), opatrzonych w tym celu otworem (por. ryc. 60 a. i 76). Nawet srebro i złoto było wówczas znane i obrabiane w Sine ar. Dowodem tego słynna waza srebrna króla Entemeny (ryc. 82) z Telló, spoczywająca na miedzianej podstawie, opatrzonej czterema łapami lwów. Brzuszek wazy pokrywają rysunki, które może przedstawiają symboliczne zwycięstwo miasta Lagaś nad Ummą: dwa orły o lwiej głowie, spoczywające na czterech lwach (a więc herb Lagaśu), zagryzają (ryc. 83) jelenie i kozły, będące podporą dwóch orłów o lwiej głowie (herb miasta Ummy). Niepodobna zaprzeczyć, że mimo pewnych braków figury kozłów i jeleni są bardzo udatne i świadczą o niemałym postępie sztuki starośumeryjskiej w Lagaś. Atoli wkrótce potem, z upadkiem miasta Lagaś (około 2800 przed Chr.), środowisko przewagi politycznej a zarazem i sztuki przeniosło się do Uruk, a w dwadzieścia pięć lat później Semita Sargon I z Agady, założyciel państwa Akkadów w północnem Śine'ar, jak kładzie koniec starym państewkom Sumerów, tak też i na polu sztuki zamyka okres archaiczny.

http://rcin.org.pl